Schrijfongemakken

Jaap Peter Enderlé (1972) schreef samen met Chris Westendorp de Telefilm Jongens, die niet alleen diverse (inter)nationale prijzen won, maar bovendien werd genomineerd voor een International Emmy Award. Ook schreef hij de One Night Stand tv-films Met Donker Thuis en Speelman en twee afleveringen voor de veelgeprezen tv-serie Van God los. Op het komende NFF gaan twee nieuwe One Night Stands van zijn hand in première: Horizon en In vrijheid zijn allebei genomineerd voor een Gouden Kalf in de categorie Beste Televisiedrama.

Schrijft u momenteel aan iets?
Ik ben nu bezig met de scenario’s voor de tv-serie Kleine Criminelen. Zeven jongens van dertien jaar willen een bank beroven en dat gaan ze doen ook. Een Heist-drama voor NPO Zapp waar ik met heel veel plezier, samen met Chris Westendorp, aan schrijf. Daarnaast ben ik een speelfilm aan het ontwikkelen en doe ik mee in het opzetten van een nieuwe tv-serie.

Is schrijven uw hoofdberoep?
Ja.

Wordt u gelukkig van schrijven?
Het is maar hoe ik het bekijk. Ik ben nooit gelukkig achter de computer en wil altijd weglopen maar mijn leven is veel en veel leuker geworden sinds ik scenario’s schrijf. Toen ik laatst uit mijn kantoor stapte voor een koffie met een regisseur vatte hij mijn onsamenhangende antwoord op de vraag of ik lekker gewerkt had perfect samen in één woord: zelfhaat. Ik ben niet zo aardig voor mijzelf als ik schrijf. Mijn boekenkast staat inmiddels vol met zelfhulpboeken maar het ongemak blijft.

Voor welke film bent u onlangs naar de bioscoop gegaan?
Tijdens mijn vakantie in Schotland heb ik GVR gezien van Spielberg. Vorig jaar heb ik voor jeugdtheater ‘De Fantastische Mijnheer Vos’ van Roald Dahl bewerkt en ik was benieuwd naar deze bewerking van een Dahl verhaal. Zijn verhalen zijn zo goed, met fantastische karakters maar heel moeilijk om te vertalen naar een script.

Wat is het laatste toneelstuk dat u heeft gezien
De Wereldverbeteraar van Erik Whien. Een indringende hele precieze voorstelling met een indrukwekkende Sanne den Hartogh alleen op het toneel. Ik kan soms jaloers zijn op theatermakers. Hun manier van werken is veel directer en er is meer ruimte om samen met de verschillende disciplines het materiaal en de vorm te onderzoeken dan bij het film maken waar we meer op eilanden werken. Filmmaken is nou eenmaal veel duurder dan het maken van toneel maar soms zou ik willen dat de verschillende disciplines veel eerder bij elkaar komen om elkaar te inspireren en met elkaar te onderzoeken wat we aan het maken zijn. Een goed voorbeeld is de werkwijze van Mike Leigh die maandenlang met acteurs improviseert om zo materiaal te verzamelen voordat hij het script schrijft. Veel organischer en heel duur.

Weet u wat er momenteel aan Nederlands drama op televisie is te zien?
Ik hou bij wat en door wie en kijk meestal de eerste aflevering maar door tijdgebrek kijk ik zelden door. Ik heb laatst met heel veel plezier gekeken naar Toon een serie van Beer ten Kate en schrijver Dirk van Pelt voor KPN. Een serie van jonge makers waar het plezier van het maken van de afleveringen afspat. De karakters worden net iets groter en met lef neergezet. Soms mis ik dat in drama van eigen bodem, dat acteurs mogen spelen in plaats van alleen hun naturel mogen laten zien.

Heeft u behalve schrijven nog andere bronnen van inkomsten?
Soms acteer ik voor bedrijfstrainingen maar dat is vooral om even niet achter mijn bureau te hoeven zitten. En ik presenteer af en toe avondjes, ter compensatie voor mijn jeugddroom die nooit is uitgekomen: televisiepresentator zijn.

Welke film had u willen schrijven?
Good Will Hunting van Matt Damon en Ben Affleck en regisseur Gus van Sant. Ik zag die film toen film nog helemaal geen grote rol in mijn leven speelde. Ik deed destijds een therapieopleiding en wilde deze film zien, vanwege Robin Williams als therapeut. De film raakte me hard, ik wist wat een catharsis was maar had het nog nooit zelf ervaren. Jaren later had ik dezelfde zweterige sensatie in de bioscoop bij Shame van Steve McQueen.

Wat is uw sterkste punt als schrijver?
Ik kan goed samenwerken en blijf nieuwsgierig naar wat er nog meer mogelijk is, en waar het nog beter kan. Wat dat betreft heb ik een lange adem.

Wat moet u als schrijver nog leren?
Tijdens het schrijven heb ik twee standen. Of ik breek mijn hoofd over structuur en plot en zijn de karakters zelf mijlenver weg of ik ben helemaal bij de karakters en verlies de structuur uit het oog. Iets sneller schakelen tussen die twee standen zou fijn zijn of nog liever een beetje van allebei tegelijkertijd. Daarnaast gebruik ik nog lang niet alle mogelijkheden van het software programma Final Draft en heb ik de typecursus die ik lang geleden ben begonnen nog steeds niet afgemaakt.

Van wie heeft u het vak geleerd?
Tijdens mijn opleiding aan de scriptschool ging ik voor de Endemol soap Onderweg naar Morgen aan de slag met Marc Linssen als mijn coach. Ik herinner me urenlange besprekingen met hem. Van hem heb ik het meeste geleerd tijdens mijn beginjaren als scenarioschrijver. Bij Endemol heb ik sowieso veel geleerd: op tempo leren schrijven door het storylinen en veel oefenen met structuur en plot, het schrijven in een team en het altijd op tijd moeten leveren. Door de snelle productie zag ik bovendien heel snel het resultaat van mijn script terug en dat was leerzaam.
  
Aan wie moet de Jaap Peter Enderlé-schrijfbokaal worden uitgereikt?
Zonder enige twijfel aan Chris Westendorp. Ik heb samen met haar de film Jongens geschreven en we hebben toen ontdekt dat we goed samen kunnen schrijven. Dat voelt een beetje als een lot uit de loterij want samen kunnen schrijven luistert voor mij best nauw. Je moet zin hebben om elkaar veel te zien en elkaar in een vroeg stadium de slechtste dingen kunnen laten lezen. Het samen schrijven, maakt het schrijven voor mij niet alleen leuker maar ook minder beladen en het script zelf wordt er stukken beter van.