Romkom, maar ook anti-romkom

Heeft de scenariowedstrijd New Voices van Netflix iets kunnen betekenen voor nieuwe makers? En heeft de wedstrijd de streamingdienst inderdaad een diversere pool aan schrijvers opgeleverd? We vragen het aan winnares Joosje Duk en aan Janey van Ierland, director content acquisitions Benelux bij Netflix.

Eind 2020 kondigde de Nederlandse tak van Netflix New Voices aan, een scriptwedstrijd waarbij gezocht werd naar een nieuwe generatie schrijvers en naar vernieuwende, inclusieve verhalen. Uit de vijftien finalisten die overbleven werden Joosje Duk en Elvira Porcedda in 2021 als winnaars gekozen. Nu, twee jaar later, gaat Happy Ending, de film die Duk schreef (en uiteindelijk ook regisseerde) in première als Netflix Original.

In het speelse en zomerse speelfilmdebuut van Duk sporen de vriendinnen van Luna (Gaite Jansen) haar aan nieuwe dingen in de slaapkamer uit te proberen, omdat Luna al sinds het begin van haar relatie met Mink (Martijn Lakemeier) haar orgasmes faket. Een trio met klimaatactiviste Eve (Joy Delima) zet het leven van Luna vervolgens op zijn kop.

Vanwege storm Poly vindt het oorspronkelijk op het kantoor van Netflix in Amsterdam geplande interview online plaats. Zowel Duk als Van Ierland kijkt met veel tevredenheid terug op New Voices, dat in samenwerking met Scriptbank werd georganiseerd. Van Ierland vertelt dat er zo’n 550 inzendingen binnenkwamen – van schrijvers met, maar ook zonder enige ervaring. “Vaak zijn die wedstrijden toch beperkt tot iemand die al iets geschreven heeft, maar wij wilden het openstellen voor iedereen die een nieuw verhaal te vertellen heeft. Wat als je leraar ben en het gewoon nooit op je pad is gekomen om te bedenken dat je een scenario zou kunnen schrijven, maar je wel een verhaal hebt dat in je groeit?”

Uit de honderden ingezonden ideeën en schrijfopdrachten werden tachtig kanshebbers geselecteerd, waar uiteindelijk de vijftien finalisten uitrolden. Die hadden overigens wel allemaal al enige ervaring met schrijven, in wat voor vorm dan ook. Daarna volgde een intensieve periode waarin het vooral de bedoeling was dat de schrijvers in korte tijd veel zouden leren en een duwtje in de goede richting zouden krijgen. Volgens Van Ierland is dat goed gelukt. “De finalisten zijn allemaal hun weg aan het vinden. Iemand heeft zijn project bij de NPO kunnen doorontwikkelen, andere schrijvers zijn in writers rooms terechtgekomen. We hebben actief geprobeerd de nieuwe talenten onder de aandacht te brengen, bijvoorbeeld door ze met producenten in contact te brengen.”

Op de vraag wat de criteria waren bij de selectie van de scripts, antwoordt Van Ierland dat die niet heel specifiek waren vastgelegd. Omdat het ging om het vinden van schrijftalent, beoordeelde ze in dit geval anders dan ze normaal zou doen. Zo kwam het groots opgezette sciencefictionproject van Porcedda als een van de winnaars uit de bus omdat het zo goed geschreven was. Van Ierland: “Maar we wilden in ieder geval een van de projecten gaan maken als Netflix Original, dus dan kijk je ook of het een breed publiek kan bereiken en geschreven is op een manier die daadwerkelijk te financieren is. Uiteindelijk wilden we graag originele en unieke, universele verhalen. Dus er was eigenlijk één criterium: vernieuwend en origineel.”

Wat Van Ierland opviel, is dat veel van de verhalen over persoonlijke ervaringen van de makers gingen. “Zeker als je op zoek gaat naar verhalen over diversiteit en inclusiviteit komt het vaak van heel dichtbij. Vervolgens is de uitdaging om die persoonlijke verhalen universeel te maken, om je eigen, kleine verhaal voor een breed publiek aantrekkelijk te maken. Maar we hadden bijvoorbeeld ook een heel ambitieus, internationaal opgezet verhaal. Zoiets krijgen we in Nederland niet zo snel gemaakt, maar kun je wel naar een eerste versie van een script begeleiden.”

Het ongemakkelijke toegankelijk maken

Het idee dat regisseur en scenarist Joosje Duk (die destijds net de VPRO-webserie Edelfigurant had afgerond) instuurde voor New Voices viel meteen op. “Het was zo’n goed plan en meteen al zo lekker geschreven”, vertelt Van Ierland, “je kon al heel vroeg zien wat voor film dat ging worden.” Wat hielp is de toegankelijke manier waarop Duk het onderwerp benaderde, dat ze het een uitdaging vindt om iets “wat misschien een beetje ongemakkelijk is” in een verhaal voor een breed publiek te verwerken.

Op de vraag hoe ze dan te werk gaat om dat te bewerkstellingen, antwoordt Duk dat ze het geheel vooral niet te zwaar probeert te maken, maar poogt het thema met lichtheid en comedy te benaderen. “Ik wil personages neerzetten die eigenlijk heel vrolijk door het leven gaan, maar daaronder wel met serieuze problemen of angsten dealen. Als je naar vrouwelijke seksualiteit en het vrouwelijke perspectief op seks en relaties kijkt, ga je al snel in een bepaald soort drama zitten. Maar ik denk dat het erg helpt om het niet te problematisch te maken, ook als ingang voor een publiek dat denkt dat het gewoon naar een vrolijke liefdesfilm gaat kijken over jonge mensen die zin hebben in de zomer en in verliefd zijn. Dat is ook zo, maar daar zit dan toch een laag onder die ze misschien niet verwachten.”

Anti-romkom

In coronatijd keek Duk als afleiding veel romantische komedies, maar gaandeweg viel haar wel op dat je daardoor een bepaald beeld krijgt van relaties en seks. “Ik vond het zonde dat relaties in romkoms nooit een bepaalde echtheid aanraken, dat in seksscènes mannen en vrouwen elkaar diep in de ogen kijken en ze dan tegelijkertijd klaarkomen. Terwijl dat, als ik naar de verhalen van vriendinnen luister, toch net wat anders gaat. Dus ik dacht: hoe kan ik iets maken dat zich wel erg in die wereld begeeft en waar we allemaal zo lekker naar kijken, maar dat wat meer doet met het genre?”

Tijdens het schrijven was Duk zich dan ook erg bewust van de standaard, stereotype verhaallijnen die we in romkoms vaak zien; van hoe mannen en vrouwen zich tot elkaar verhouden, hoe vriendschappen tussen vrouwen eruitzien en hoe vriendschappen tussen mannen eruitzien. “Ik dacht: hoe kan ik ervoor zorgen dat ik niet in die val trap? In een eerste versie ga je zelf vaak ook mee in de stereotype elementen, dus ik heb geprobeerd om dat constant te testen bij mezelf en daar tegenin te gaan.”

Haar eigen film omschrijft ze als een romkom en een anti-romkom ineen. Tegelijkertijd vindt ze Happy Ending wel echt een romkom in de zin dat de film de komische kant van het probleem belicht, dat het over de liefde gaat en over personages die moeite hebben met elkaar te communiceren. Het vernieuwende aspect van Happy Ending zit hem overigens ook in het einde, dat (in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden) voor een romkom nogal ambigu is.

Nadat ze groen licht kreeg van Netflix schreef Duk in een maand of vijf een eerste versie van het scenario. “Dat is gemiddeld genomen behoorlijk snel. Wat me erg heeft geholpen is dat er weinig tijd was om aan mijn eigen idee te twijfelen. Om de week of soms om de paar dagen stuurde ik iets aan mijn scriptcoach en gaf dan ook meteen aan: dit werkt of dit werkt niet, waardoor ik heel snel weer door kon. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik op een hele efficiënte manier heb gewerkt en snel tot de kern kon komen van wat ik wilde vertellen.”

Representatie

Een van de speerpunten van New Voices was de zoektocht naar diversere content. Waarom vindt Netflix dat belangrijk? Van Ierland meldt dat evenwichtige representatie voor en achter de schermen al vanaf het begin van Netflix Originals belangrijk was, ook omdat de nieuwe generaties kijkers steeds diverser worden. Maar als je kijkt naar de industrie zelf is dat niet zo, stelt ze. “Daar mist best wat representatie. Uit recent onderzoek van stichting Kleur in Film en TV en stichting Vrouwen in Beeld blijkt bijvoorbeeld dat er nog veel ongelijkheid is. Dat was een van de redenen dat we deze wedstrijd wilden opzetten, om die nieuwe stemmen te horen.”

Op de vraag of je met een diverser team van makers sowieso diversere content krijgt antwoordt ze bevestigend. “Joosjes film is een goed voorbeeld. Ik heb zoveel scripts gelezen waarin de vrouwelijke seksualiteit werd beschreven door een mannelijke scenarist. Dat klopt dan tot op zekere hoogte, maar je blijft toch voelen dat het hem net niet is. Met het verhaal van Joosje voel je je als vrouw echt gerepresenteerd. Dus logischerwijs moeten er veel meer makers komen met verschillende achtergronden, die hun verhalen op een authentieke manier kunnen vertellen.”

Hebben filmmakers wat representatie betreft ook een bepaalde verantwoordelijkheid? Zijn ze zich voldoende bewust van de impact die verhalen kunnen hebben in de maatschappij? Duk antwoordt dat je nooit verplicht zou moeten worden om een soort relevantie te plakken aan je film. “Als je dat geforceerd doet werkt het niet. Ik denk niet dat film gelijk staat aan activisme, maar dat het heel mooi is om via de onderwerpen die je onder de loep neemt bepaalde vragen te stellen of een bepaalde bewustheid te creëren, al zal het op een creatievere, indirectere manier gaan dan in de journalistiek of het activisme. Met film wil je mensen raken, mensen verbinden, maar als je daar indirect toch bepaalde problematiek mee aan de kaak kunt stellen… Voor mij is dat wel een beweegreden, het is een van de mooiste dingen die je met film kunt bereiken. Nina Simone zei het heel mooi: ‘An artist’s duty is to reflect the times.’ Daar ben ik het erg mee eens: je kijkt als kunstenaar naar de wereld om je heen en daar geef je een reactie op, al moet je als kijker zelf bepaalde conclusies kunnen trekken.”

Open voor ideeën

Voorlopig komt er geen vervolg op de New Voices-wedstrijd, want Van Ierland wil de huidige groep eerst de kans geven een plek te vinden in de filmindustrie. Netflix is wel met andere initiatieven bezig, zoals het Next Project, een talentontwikkelingsprogramma voor jonge makers in Brabant, en er wordt samengewerkt met Rose Stories en de New Producers Academy. “We staan altijd open voor ideeën van makers”, antwoordt van Ierland op de vraag hoe nieuwe makers het beste terechtkunnen bij Netflix. Ze is zich ervan bewust dat het niet vanzelfsprekend is dat iedereen het standaard traject van Filmacademie en Filmfonds aflegt. “Maar als we een maker echt helemaal niet kennen en het is buiten de context van zo’n competitie, is het voor ons wel fijn als er al een producent bij betrokken is die we kennen.”

Tot slot de vraag aan Van Ierland of Netflix, nu de groei van streamingdiensten lijkt te stagneren, zal blijven inzetten op diversere content. Of bestaat er een risico dat ze nu meer op safe moeten gaan spelen? Van Ierland: “Onze projecten moeten een mainstream, breed publiek kunnen trekken, maar dat betekent niet dat het dan niet vernieuwend of origineel kan zijn. Je kunt iets heel moois maken en toch genoeg kijkers trekken. Dus ja: we staan nog steeds open voor vernieuwende dingen, spannende dingen. Happy Ending is daar een goed voorbeeld van. In plaats van een standaard romkom kiezen we juist iets dat op een heel andere manier verteld wordt dan we gewend zijn, dat heel specifiek over millennialproblematiek gaat, over vrouwelijke seksualiteit. Dus dat is al een heel goed voorbeeld van hoe we die unieke insteek ook in de toekomst zullen blijven houden en risico’s zullen blijven nemen om nieuwe vertelwijzen te vinden.”

Happy Ending is vanaf 1 september te zien op Netflix.