‘Laat mij vergeten worden’

De dood waart rond in De Idylle, de tweede speelfilm van Aaron Rookus, een mozaïekvertelling waarin verschillende generaties van een en dezelfde familie met hun sterfelijkheid worden geconfronteerd. De film is niet alleen goed gespeeld en sfeervol, maar ook levenslustig en bij vlagen zelfs ronduit grappig, waarbij de maker inspiratie putte uit een citaat van Kafka: “De zin van het leven is dat het ophoudt.” Ook haalde Rookus levenswijsheid uit een jeugdige aanvaring met de dood: “Vroeger wilde ik graag beroemd worden omdat ik bang was voor het einde. Middels roem zou ik altijd blijven bestaan. In deze tijden denk ik: laat mij alstublieft vergeten worden, dat is echt belangrijk.” 

Aaron Rookus (1982) geldt al sinds zijn opleiding aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU) als een groot talent. Niet alleen zijn afstudeerfilm I wish I could share the Happiness of being alone with someone else (2008) als zijn kortefilmdebuut Woensdagen (2012) werden internationaal bekroond, terwijl Ariane Schluter een Gouden Kalf won voor haar rol in de tv-film Een goed Leven (2015). 

Naast afleveringen van series als Icarus (2017), Van God los (2016), Zuidas (2018) en Nood (enkel scenario, 2022), leverde hij twee jaar geleden zijn speelfilmdebuut af: het door Wander Theunis geschreven Goodbye Stranger, waarin een door Martijn Lakemeier gespeelde playlist-curator van een grote streaming service aan een odyssee door Amsterdam begint als zijn promotie naar het hoofdkantoor in Londen onverwacht op de tocht komt te staan en hij zich begint af te vragen of hij wel het juiste leven leidt.

In het door hemzelf geschreven De Idylle gaat Aaron Rookus nog een stap verder. Alle belangrijke personages worden op een of andere manier geconfronteerd met de dood en zijn daardoor gedwongen om na te denken over hun leven tot dan toe, de keuzes die ze wel of niet hebben gemaakt en te bepalen wat voor hen de essentie van het bestaan is. 

Dat geldt niet alleen voor de alleenstaande moeder en aan kanker lijdende operazangeres Annika (Hadewych Minis) en haar gescheiden en onlangs uit de kast gekomen broer Victor (Eelco Smits), maar ook voor hun in een psychiatrische inrichting opgenomen vader en hun depressieve en vaak ronduit suïcidale grootmoeder Joke (Beppie Melissen). 

Dan is er de tweede verhaallijn met Hannah (opnieuw Minis), die vastzit in een ongelukkig huwelijk met leraar Musa, en hun zoontje Timo, die van een voor waarzegster spelend vriendinnetje te horen krijgt dat hij nog maar een week te leven heeft. 

De personages in je films zijn vaak eenzaam en op zoek naar de zin van het leven. In hoeverre zijn ze een afspiegeling van jou als mens? 
“Daar heb ik verschillende anekdotes over. Een daarvan is dat ik rond mijn 22ste kanker kreeg, waardoor ik vroeg bezig was met mijn sterfelijkheid. Ik ben weliswaar genezen verklaard, maar zo heb ik wel geleerd dat niets vanzelfsprekend is. Ik ben nog iedere maand wel een keer blij dat ik hier gewoon rondloop. Tegelijk ben ik me ervan bewust dat je ook een ongeluk kunt krijgen waarbij je een dwarslaesie oploopt. Dat kan gewoon, vanuit het niets. Dus ik tel mijn zegeningen.”

Hij denkt even na. “Maar goed, vroeger was ik echt bang voor de dood. Ik was vooral bevreesd voor het idee dat je op een gegeven moment vergaat en dan ook wordt vergeten. In De Idylle zit een scène met het jongetje Timo, dat zegt: ik wil nog beroemd worden, zodat ik later altijd herinnerd zal worden. Zo was ik ook als kind.

Maar nu, in deze tijden denk ik: laat mij alstublieft vergeten worden, dat is echt belangrijk. Het is een fijne gedachte dat we ooit helemaal mogen verdwijnen. Dat kan in de huidige maatschappij niet meer. En wellicht ook niet na de dood. Ik vind sterfelijkheid een interessant gegeven. Ik omarm tegenwoordig liever de dood.” 

Hoe ben je op het idee gekomen voor De Idylle? En hoe verliep het schrijfproces? 
“In eerste instantie wilde ik alleen het verhaal vertellen van Annika, de operazangeres die heel hard werkt voor haar carrière en dan, als ze haar terminale diagnose krijgt, zich afvraagt waarvoor ze dat allemaal heeft gedaan. Is dit het nu? Wat heb ik om op terug te kijken? En dat ze er dan achter komt dat ze eigenlijk heel erg eenzaam is. Maar toen besefte ik dat als dat het enige zou zijn dat ik wilde vertellen, het misschien toch een beetje voorspelbaar verhaal zou worden van iemand die de dood in de ogen kijkt en dan in het reine moet komen met zichzelf. Daar had ik geen zin in. Er zijn zoveel dingen die ik wil vertellen, dit was er maar een van. 

Ik wilde namelijk ook een verhaal vertellen over een leven dat helemaal niet uit de verf kwam. We hebben graag het idee dat we ergens voor geschapen zijn, een lot hebben. Dat we een bepaald pad afgaan met een doel voor ogen. Terwijl er van alles kan gebeuren dat je leven overhoop gooit. Dan zit je met de pijn dat het leven niet is geworden wat je ervan verwachtte. Zo’n verhaal wilde ik ook vertellen.” 

Dat besef viel samen met het moment dat het plan van Rookus werd afgewezen voor De Oversteek. “Toen heb ik het hele verhaal van die operazangeres overboord gegooid en ben ik opnieuw begonnen met gewoon scènes schrijven die ik leuk vond, met andere toffe personages. Op een gegeven moment kwamen die bij elkaar en bleken Annika en Viktor broer en zus te zijn. En bleek het een mozaïekvertelling te zijn geworden. 

Vervolgens heb ik in de lange hete zomer van 2018 in twee maanden een script geschreven en daar kregen we subsidie op voor scenario-ontwikkeling. Daarmee zijn we naar ontwikkelingsprojecten als BoostNL en Eave geweest. Bij beide trajecten hadden we een hele goede scriptdokterachtige figuur uit het buitenland. Door hen is de structuur erin gekomen dat de lijnen van Annika en Hannah zich in twee verschillende werelden afspelen. 

Dus die twee werelden kunnen niet met elkaar in contact komen. Op die basis is het verder uitgewerkt. Eigenlijk zijn veel belangrijke scènes exact hetzelfde als in de eerste versie. Maar hoe iedereen bij elkaar komt via verbindingsscènes, daar heb ik heel lang over gedaan. Het was ook heel lastig om hier een synopsis van te schrijven. Er is vaak tegen me gezegd dat het te veel was, dat de zin van het leven een te groot onderwerp is. Maar dat was de bedoeling, ik wilde dat het veel was, omdat het leven soms ook veel is. Je moet als kijker als het ware overspoeld worden.” 

Maar uiteindelijk is Annika wel de spil van het verhaal geworden? 
“Ja, samen met Victor. Enerzijds gaat De Idylle over de zin van het leven, maar het is net zo goed een verhaal over een intergenerationeel trauma van een broer en zus, die geleden hebben onder hun vader, die ook weer onder leed onder hun grootmoeder. Ook daar heeft een van die scriptdoctors bij geholpen, hij zei: dit is ook een belangrijk thema in je vertelling.” 

In de film speelt topactrice Hadewych Minis een dubbelrol. Zij is zowel Annika als Hannah. Hoe kwam je daarop? 
“Nou, soms denk je weleens: hoe was mijn leven verlopen als ik andere keuzes had gemaakt. Is dit het nu? Had ik het niet allemaal anders moeten doen? Maar stel dat je die andere keuzes had gemaakt, dan zou je net zo goed op dat moment kunnen komen dat je jezelf die vraag stelt. Er is niet een weg die zaligmakend is. Met de lijn van Hannah wilde ik graag vertellen dat als je kiest voor een veilig leven met huisje, boompje, beestje, dat je dan ook kan gaan verlangen naar een rijker, wilder leven. 

Het gezin van Hannah met echtgenoot Musa en zoontje Timo beantwoordt voor mij aan dat christelijke ideaalbeeld van huisje, boompje, beestje en vooral ook het gezin als hoeksteen van de samenleving. Maar dat is niet de wereld waarin ik leef. Voor mij is de realiteit veel meer Victor, die op zijn 42ste uit de kast komt en zich enigszins vertwijfeld afvraagt of hij niet te lang heeft gewacht. Of er niet te veel tijd voorbij is gegaan die hij niet meer kan inhalen. Voor mij is de realiteit ook Annika, die alleenstaand is, maar wel een kind heeft, zoon Youri, zonder dat ze echt een band met hem heeft. Terwijl ze wel over de hele wereld mensen gelukkig heeft gemaakt met haar kunst. Dat soort tegenstrijdigheden, dat is voor mij veel meer hoe de samenleving nu in elkaar zit.” 

Was het lastig om de film gefinancierd te krijgen? 
“Dat was inderdaad best spannend. Ik moet zeggen dat ik veel verhalen hoor van mensen die bij het Filmfonds allemaal aanpassingen moeten doen. Maar dat heb ik niet echt gehad. Men was van het begin af aan best enthousiast. Tegelijk knijp ik in mijn handjes dat deze film gemaakt is. Het verhaal lijkt alle kanten op te gaan, terwijl alles een reden heeft. Ik ben blij dat men dat heeft gezien.” 

De Idylle begint met het beeld van een enorme struisvogel, die door de lucht wordt gedragen door een helikopter. Dat is een verwijzing naar de opening van La dolce Vita van Fellini, waarin het een beeld van Jezus is. Maar zit er ook een boodschap achter? Zijn wij mensen struisvogels die ons hoofd in het zand steken?
“Tja, zo zou je het kunnen noemen. Voor mij was dat meer een soort bijbetekenis. Het religieuze Jezusbeeld in La dolce Vita is imposant. Het is smal van onder, wijd van boven met die uitgestrekte armen, en dat gaat zo over de stad. Een struisvogel is vooral groot en lomp. Het benadrukt voor mij dat we in een seculiere wereld leven. Niet voor niets zegt de depressieve Joke aan het begin van de film: “Waar is God als je hem nodig hebt? Wanneer verlost hij me uit mijn ellende?” Er is geen God meer om te volgen. Met als gevolg dat alle personages best eenzaam zijn, zeker in de grote stad. We zijn nu op onszelf aangewezen en is er eigenlijk niks om voor te leven, behalve ons voorplanten. Dat is wat een van de personages ook aan het begin zegt: het enige wat we nog kunnen doen is neuken.” 

Toch staat dat enigszins haaks op dat zoeken naar zingeving dat ook de film spreekt, bijvoorbeeld het personage van Annika.
“Waar Annika doorheen gaat, is inderdaad een soort spirituele reis. Ik denk dat als je met de dood in aanraking komt, je kijkt naar wat er vroeger is gebeurd, je wilt alles in perspectief zetten en dan ga je op zoek naar betekenis. Annika doet dat door middel van die andere figuur van Hannah, die ze misschien verzint of misschien echt volgt. Hoe je dat interpreteert, laat ik een beetje aan de kijker over, maar dat is volgens mij wel iets spiritueels.

Het idee dat Annika en Hannah een soort Doppelgängers zijn deed me zelf denken aan de films van François Ozon, die daar graag gebruik van maakt. Maar ik begreep dat jij van Charlie Kaufman houdt en toen moest ik meteen aan de door hem geschreven film Adaptation denken.
“Ja, ik was enorm fan van Adaptation, hoe de film eigenlijk in de eerste drie minuten al in drie verschillende tijdlagen zit. Dat was zo’n openbaring dat ik dacht: dit kan je dus gewoon doen. Je kan in film gewoon uit deze realiteit stappen en in een andere dimensie verder gaan.” 

Heb je nog meer favoriete filmmakers? 
“Oh, heel veel. Ik was in mijn studententijd een grote fan van Lars von Trier. Zijn vernieuwingsdrift en experimenteerdrift vond ik heel tof. Ik heb datzelfde nu met Fellini, dat is wel echt filmmagie. Maar ik heb een heel uiteenlopende smaak. De laatste min of meer recente film waar ik echt mega enthousiast over was, was The Holdovers van Alexander Payne. Die troostrijkheid die daaruit spreekt. Ik hou ook van zijn eerdere werk. Ik ben sowieso heel erg fan van films uit de jaren tachtig en negentig, omdat het qua acteren vaak net wat groter is dan het naturel van nu. Een film als Tears of Endearment bijvoorbeeld, daar kan ik me echt in wentelen. Ik weet niet of het helemaal bij deze film gelukt is. Ik vind heel veel dingen grappig, maar er zijn ook mensen die denken: zo-oh, de eenzaamheid van deze mensen, zeg.” 

Ik vind hem erg geslaagd! Wat is je ambitie voor de toekomst? 
“Ik wil mezelf blijven verrassen qua toon, vorm en inhoud. Ik zou ook graag films willen maken die de competities van de grote festivals halen en een internationaal publiek aanspreken. Ik schrijf graag zelf, zoals met De Idylle, maar bij Goodbye Stranger was het scenario dus van een andere schrijver. Maar ik word niet zo vaak benaderd. Ik hoor wel eens dat mensen denken dat ik heel autonoom ben en alleen solo wil opereren. Maar dat is niet zo. Ik sta juist heel erg open voor samenwerkingen met andere schrijvers.”

De Idylle draait sinds 13 maart in de Nederlandse bioscopen.