INT. BUREAU – VERSIES

Wanneer is een scenario af en kun je ook té lang doorschrijven? Daarover gaat het in de twaalfde aflevering van de columnserie waarin Brian De Vore en Marc Veerkamp zich buigen over de praktische kanten van het scenarioschrijven. 

MARC: Ik wil het graag met je over scriptversies hebben. Ik las laatst een scenario voor een korte film van een getalenteerde, jonge regisseur. Die had zelf het idee dat er nog heel wat aan moest gebeuren, maar toen ik het las dacht ik: dit is gewoon een kwestie van een paar accenten verleggen en hier en daar wat ingrepen doen. Als hij er radicaal mee aan de haal zou gaan, zou hij het alleen maar kapotmaken. Bij televisie is de schrijftijd weleens te krap, maar je kunt ook een versie te veel schrijven. De vraag die bij mij opborrelt is: wanneer is iets af?

BRIAN: Eerlijk gezegd denk ik nooit, want je weet nooit zeker wat gaat werken. Voor tachtig, negentig procent misschien – maar helemaal zeker weet je het niet, omdat het afhangt van zoveel zaken: hoe een acteur een scène speelt, de mise-en-scène, de montage. Dus het blijft wat mij betreft een calculated guess, en dus kun je eindeloos blijven schaven. Maar ik ben wel met je eens dat je iets stuk kunt schrijven, alleen kom ik niet vaak in die situatie, omdat de deadlines vaak krap zijn.

MARC: Hoeveel versies schrijf je meestal?

BRIAN: Contractueel drie: twee versies en een polish, maar in de praktijk zijn het er vaak vijf of zes. En dat is alleen het script. Daarvoor heb ik het treatment al geschreven en meerdere keren herschreven. Ik begin pas aan mijn script als ik weet wat ik wil schrijven, als alle structuurproblemen zijn opgelost en als ik weet wat het einde is. Die leidraad heb ik echt nodig. Hoe is dat bij jou?

MARC: Ik doe dat ook, maar toch heb ik vaak bij de eerste versie veel last van twijfel. Dan vraag ik me ineens af of al die brainstorms, al die treatments en synopsissen me wel de goede kant op hebben gestuurd. Is dit het… écht? Maar die twijfel omarm ik. Daardoor ga ik mezelf verbeteren en wordt het sterker.

BRIAN: Die twijfel herken ik wel. Ik moet me bij vlagen echt door de eerste versie heen worstelen, maar dan lees ik het terug en vind ik het vaak beter uitpakken dan het voelde terwijl ik het schreef. Meestal herschrijf ik de eerste versie nog eens voor ik hem inlever. Dat is de fase waarin ik verreweg het meeste plezier heb. Dan kan ik echt spelen met het materiaal en dan is het nog helemaal van mij.

MARC: De tweede versie vind ik vaak het lastigste. Door het herschrijven win je veel, maar gaan er ook dingen verloren. Bij de derde versie krijgt het script vleugels. Daarna verander ik meestal geen grote dingen meer, dan zijn het meer cosmetische ingrepen…

BRIAN: Locaties…

MARC: Precies. Budgettaire dingen.

Volgens mij heeft elke schrijver weleens deze zin uitgesproken: ‘Maar twee versies geleden vonden jullie dit nog leuk!’

BRIAN: Ik denk dat het goed is dat we soms worden gedwongen om te stoppen met schrijven, dat iemand het script uit je handen trekt. Het voorkomt dat iedereen nog van alles gaat bevragen, of dat je dat zelf gaat doen. Soms raken mensen rond twee voor twaalf in paniek en willen ze nog van alles veranderen: “Moet het niet tóch een vrouw zijn”, “of wat als ze in plaats van dít toch dát doen…” Dan denk ik altijd: Nee, nee… Daarin wil je niet terechtkomen.

MARC: Dan wordt het echt een soep. Ik heb nooit begrepen waarom mensen denken dat paniekvoetbal een goede strategie is. Het ontstaat zo af en toe. Volgens mij heeft elke schrijver weleens deze zin uitgesproken: “Maar twee versies geleden vonden jullie dit nog leuk!”

BRIAN: Ja, als scenarist moet je voor een deel ook bewaken wat er ligt. En soms doe je dat door te stoppen met schrijven. Ik zou soms wel wat meer tijd willen hebben. Niet per se meer versies, maar meer tijd. Ik werk nu aan een film waarvan het script min of meer klaar is, maar waarvan de opnames om planningstechnische redenen zijn uitgesteld. Bovendien staat de producent erop om geen haastwerk te doen. Dat geeft ons de mogelijkheid om het script nu even weg te leggen en het over een paar maanden weer op te pakken. Dat vind ik heel fijn, want ik weet zeker dat we straks met een nieuwe blik verbeteringen zien, die ons nu niet te binnen schieten.

MARC: Te weinig versies schrijven is niet goed, te veel versies schrijven is ook niet goed, maar een script even wegleggen kan nooit kwaad.

BRIAN: Exact.