Gekmakende wanhoop
Het redden van je ongeboren baby, dat is waar het om gaat in Kind, een spannende psychologische thriller van scenarist Paul de Vrijer en regisseur Jan Verdijk, die vanaf volgende week in de bioscoop draait. Het is een knappe film, waarin twee aanstaande ouders onder invloed komen te staan van een vroedvrouw. Het is tevens een film waarin blikken vaak meer zeggen dan woorden, en die een aantal uit het leven gegrepen horrorelementen bevat. “We hopen dat het publiek een film vol intense spanning ziet, met ook nog iets om over na te praten.”
Van intense spanning is gelukkig geen sprake als we elkaar half mei spreken op het terras van Dudok aan het IJ in Amsterdam. Integendeel, de heren zien er ontspannen uit. Het interview met Plot Magazine is het eerste in een hopelijk lange rij. Aan de ene kant van de tafel Paul de Vrijer, die de afgelopen jaren een imposante serie producties neerzette. Hij schreef de korte films De Sterfshow (2021) en Venus (2024), werkte aan series als De Slet van VWO 6 (2021), Vakkenvullers (2021) en Herres (2022), maar ook aan internationale games als Silent Hill 2 (2024) en het nog te verschijnen ILL.
Tegenover hem Jan Verdijk, die in 2012 afstudeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Hij won een Gouden Kalf voor zijn korte film Pantser (2021). Ook zijn andere korte films, zoals Valt een Man uit de Lucht (2017) en Wild (2018) deden het goed op internationale festivals. Daarnaast maakte hij in het kader van de Videoland Academy de film Indringer (2021).
Ik vroeg me af hoe jullie elkaar hebben leren kennen.
Jan: “We zagen elkaar weleens bij een screening, maar we hebben elkaar pas beter leren kennen tijdens het Videoland Academy-traject.”
Paul: “Daar hadden we los van elkaar een project lopen.”
Jan: “Ik Indringer en Paul De Sterfshow. Op die manier hebben we elkaars werk wat beter leren kennen. Toen producent Daniel Dow van DPPLR Film een pril idee had waar wij allebei heel enthousiast van werden, zijn we gaan samenwerken.”
Wat was dat voor idee en hoe is dat verder gegaan?
Paul: “Het zaadje werd geplant op het moment dat Daniel ons vertelde dat zijn vriendin zwanger was en dat daar wat complicaties bij waren. Niet heel gevaarlijk, maar toch. Ze hadden een doula, een niet-medische zwangerschapsprofessional, die hun adviseerde om een kaars op een bepaalde plek te houden, zodat het kindje in de buik in de juiste positie terecht zou komen. Kortom, een alternatieve methode.”
Jan: “Dat ging bij Daniel in zijn hoofd leven: wat als je in een situatie zit waarbij je wanhopig bent, je kindje misschien echt in gevaar is en je je begeeft op het pad van de alternatieve geneeswijze en verloskunde? Tot hoever ben je bereid te gaan en zit daar een gevaar in? Dat vonden we een heel prikkelend uitgangspunt. Dat zijn we gaan ontwikkelen tot een synopsis en daar is Paul mee verder gegaan.”
Paul: “Ik sloeg heel erg aan op het verhaal omdat mijn dochter vijf weken te vroeg was geboren. Zij heeft op de neonatale afdeling gelegen, aan het zuurstof en de sondevoeding en zo. Ik weet nog goed dat je je als ouder dan zo machteloos voelt. Je hebt alles over voor dat kind, maar je kan niets anders doen dan naast de couveuse zitten. Opeens merk je dat je aan het bidden bent, ondanks dat je agnostisch of atheïstisch bent.”
In Kind maken we kennis met Leon (Vincent van der Valk) en Jaimy (Noortje Herlaar), die na een eerdere stilgeboorte van een arts te horen krijgen dat Jaimy vanwege vroegtijdige overgangs-verschijnselen waarschijnlijk nooit kinderen zal kunnen krijgen. Als ze in contact komen met de holistische verloskundige Nicole (een voortreffelijke rol van Tamar van den Dop) raakt Jaimy korte tijd later toch weer zwanger. Maar dan beginnen de problemen pas echt. Het kindje groeit niet goed, waarna ze op advies van Nicole een behandeling starten die niet alleen steeds intenser wordt, maar die ook hun eigen relatie steeds verder onder druk zet. Met alle gevolgen van dien.
Paul: “Wanhopige mensen zijn nu eenmaal tot alles in staat. Als je maar een klein ideetje hebt dat iets zou kunnen helpen, ook al is het nog zo absurd, dan is dat al het proberen waard. Als het om je kinderen gaat, wil je overal in geloven.”
Jan: “Dat idee begon bij mij ook heel erg te leven. De meest rationele mensen zijn geneigd om in de meest absurde dingen te geloven, als ze daarmee hun kinderen gezond kunnen krijgen. Ik vond het heel interessant om dat in de film te verkennen. Ik beschouw mezelf als een nuchter en rationeel persoon en niet per se spiritueel, maar ik snap ook heel goed dat de grens dun is om houvast te zoeken in het niet-wetenschappelijke, zeker als de wanhoop groeit. Het is puur om een gevoel van controle te krijgen over een situatie, een zwangerschap of zelfs alleen maar de mogelijkheid om zwanger te worden, die inherent niet te controleren valt.”
Paul: “Daar begon het mee en dat is volgens mij nog steeds de kern van de film. Het speelt bij veel mensen van onze leeftijd. Ik zag veel vrienden worstelen met zwanger worden of met kinderen die niet goed sliepen. Rationele mensen die allemaal naar kristallen en poedertjes grepen. Die opeens naar yurts en vrouwenkringen gingen. Het is zo in opkomst, de zwangerschap moet gecontroleerd kunnen worden.”
Jan: “Tegelijk heerst er een soort afkeer van de gevestigde medische wereld, die vrij conservatief is en niet alle antwoorden heeft. En dan komt zo’n alternatieve geneeskundige voorbij als optie, zoals Nicole in de film. Iemand die zegt: ‘Wij weten het mogelijk wel. We moeten dichter bij de natuur komen. Er is zoveel meer mogelijk. Baat het niet, dan schaadt het niet.’ Met grote beloftes weten ze mensen te verleiden. Maar de behandelingen die ze aanbieden, zijn niet gestoeld op enig bewijs.”
In de film ontspint zich binnen de relatie van Jaimy en Leon een soort machtsstrijd: Wie bepaalt wat we gaan doen? Wie heeft het echt voor het zeggen?
Jan: “Ik weet niet of ik zover zou durven gaan om het een machtsstrijd te noemen, maar het is wel een verschil in inzicht dat gaandeweg de film evolueert. Jaimy is aanvankelijk degene die de inbreng van Nicole aangrijpt om in haar kracht te komen, terwijl Leon er niet zoveel van moet hebben. Maar in de loop van de film draait dat zich om. Jaimy wordt steeds sceptischer, terwijl Leon zich in zijn wanhoop en irrationele angsten juist aan Nicole vastklampt, in een poging om het ongeboren kindje te beschermen. Er komt een punt in de film dat hij Jaimy eerder als een draagmoeder ziet dan als een volwaardig partner. De baby groeit nu eenmaal in de vrouw en dat maakt de afstand tot de vader nog groter. Dat voedt Leons machteloosheid. Dat is ook de reden waarom we hem als hoofdpersonage hebben uitgekozen. Omdat hij als man meer afstand tot het proces heeft, is hij eerder geneigd om de machteloosheid te willen overcompenseren.”
Ik vind dat de film een mooie mix van stijlen bevat. Kind is een psychologische thriller, maar het is ook een relatiedrama. De film flirt met het bovennatuurlijke en er zitten horrorelementen in. Hoe zijn jullie tot die mix gekomen?
Paul: “Het is geen heel bewust proces geweest. We hebben onszelf voorgehouden: wat voelen wij hier als makers bij en wat is de reis die de kijker doormaakt? Ik schreef het script terwijl mijn vrouw wederom zwanger was, alsof ik op die manier het lot tartte.”
Jan: “Tijdens de ontwikkeling van de film hebben mijn vriendin en ik een paar miskramen te verwerken gehad. Dat maakte de film nog urgenter voor mij. Inmiddels zijn we trotse ouders van een gezonde dochter.”
Paul: “Het had voor ons allemaal dus heel veel relevantie.”
Jan: “We waren vooraf niet bewust bezig met het mixen van genres. Maar doordat het verhaal zich zo ontwikkelde is dat er als vanzelf ingekomen. Ik zie mezelf niet zo snel zoet drama maken. Ik focus me graag op de duistere kant van de menselijke psyche.”
Paul: “Wat betreft de horror gaat het om dingen die uit het leven zijn gegrepen. En qua relaties: de vraag die opkwam is wie wij zijn op onze duisterste momenten. Wat zijn de emoties die je door je heen voelt stromen en hoe geef je daar uiting aan? Dat waren onze leidraden en ja, genrefilms lenen zich natuurlijk heel erg goed voor vragen, waarbij je je eigen, diepste angsten gaat verkennen en mogelijk ook je eigen emoties in een uitvergrote versie gaat inzetten.”
Jan: “Wij hadden het gevoel validiteit te hebben om er iets over te vertellen omdat we de emoties zelf hadden ervaren.”
Hoe is het proces daarna verlopen? Zei het Filmfonds meteen ja?
Jan: “Het Filmfonds was best wel snel enthousiast. We hebben de scenarioaanvraag meteen gekregen en de realisering heeft nog twee pogingen gekost. Toch?”
Paul: “Ja, ze waren heel positief en eigenlijk – je hoort wel eens andere verhalen – zijn we door het Fonds alleen maar aangemoedigd. Ze hebben nooit gezegd: dit is te heftig, dit moet je niet doen of dit lijkt ons onverstandig. De horrorelementen of alle duistere elementen hebben ze alleen maar aangejaagd en ze hebben ons bovendien heel erg gestimuleerd bij het verkennen en uitwerken van de karakters.”
Jan: “Ik heb het eigenlijk alleen maar gezien als het aandraaien van dingen. Natuurlijk is het nooit leuk om te horen: probeer het nog maar een keer. Maar ik denk dat iedere stap wel heel erg goed is geweest. En dat ze altijd met ons hebben meegedacht van: hoe kunnen we dit verhaal zo efficiënt mogelijk vertellen? Want we zaten wel in een low budget-traject. Je moet in de scriptfase rekening houden met wat je in twintig draaidagen kunt doen.”
Is dat te doen?
Jan: “Eigenlijk niet. Het is sowieso een uitdaging om mooie locaties te vinden en die aan te kleden. En dan heb je een heel vol script met veel scènes waar veel gebeurt. En waar je, als je dat goed in beeld wilt brengen, ook heel veel instellingen voor moet draaien. Dan kom je onvermijdelijk op het punt dat je concessies moet gaan doen. Dat wilde ik natuurlijk niet, nog los van dat het echt een eis van mij was om de tijd te hebben om met de acteurs op het spel te focussen.
Toen hebben cameraman Noël Schoolderman en ik al in een vroeg stadium besloten om de film in zo min mogelijk shots te vertellen. Een dogmatische aanpak: we draaien vijftien shots per dag en that’s it. Dan hebben we de tijd om genoeg takes te draaien, om mooi spel te genereren en om het verhaal effectief te vertellen. Daardoor heb je relatief weinig ruimte in de montage, want ja, weinig instellingen, weinig mogelijkheden, maar ik denk dat die aanpak erg heeft geholpen en rust en stijl in de film heeft gebracht. Zeker hoe het stilistisch opbouwt naar dat horrorachtige einde.
De film begint als een relatiedrama, ook qua vorm. Alles vast, stil en rustig. Maar het eindigt als horror, omdat de reis die Leon en Jaimy emotioneel maken ook zo eindigt. Het doel om die reis in beeld te vertalen is denk ik wel gelukt.”
Wat ik heel knap vond, en dat is volgens mij wel een compliment voor zowel de schrijver als de regisseur, is dat er veel wordt gezegd met blikken, vooral in de scènes tussen de twee hoofdrolspelers. Je ziet vaak in hun ogen al wat ze willen zeggen. Is dat iets waar jullie bewust op hebben aangestuurd?
Paul: “Ik denk dat dat vooral een pluim is voor Jans spelregie, want in het script zat aanvankelijk best veel dialoog, ook omdat het verhaal over onalledaagse onderwerpen ging waarbij veel uit te leggen viel. In de eerste versies van het script werd heel veel in dialoog benoemd. Dat had wel een reden. Je moet namelijk in die fase nog allemaal nieuwe lezers overtuigen, zoals de mensen van het Filmfonds. En vanuit die versies ga je schrappen, schrappen, schrappen. Ik denk dat de versie waarmee Jan uiteindelijk is gaan schieten al relatief weinig dialoog had en ik denk dat ze op set ook nog hebben zitten schrappen.”
Jan: “Ik heb vrij intensief met de acteurs aan het script gewerkt voor we gingen draaien. Zodat zij zich senang voelden bij de dialogen. Daar rolde soms iets uit dat net anders was, een variatie op wat er stond. En soms was de conclusie dat er geen dialoog nodig was.”
Paul: “Het was de uitdaging om uiteindelijk zo min mogelijk dialoog te gebruiken. Maar om wel helder te vertellen wat er gaande is. Volgens mij is het soms spannender om iets onuitgesproken te laten tussen twee personages dan dat het benoemd wordt. Het is een proces, je begint met een blauwdruk die evolueert. Het script is ook gewoon maar een opzet, een bouwplan naar de film.”
Jan: “Op de set kom je tot nieuwe ontdekkingen, in de edit kom je op andere ontdekkingen. Het enige wat een script moet doen is dat alle neuzen dezelfde kant op komen te staan. Dat iedereen snapt waar het over gaat en wat de thematieken zijn, wat de potentie is. Daarbinnen moet genoeg ruimte zijn om nieuwe ontdekkingen en ervaringen te verwerken.”
Kind is vanaf 10 juli 2025 in de Nederlandse bioscopen te zien