Elizabeth Schuch: ‘Visuele details vertellen zoveel’

“Ik ben erg snel verveeld”, zo verklaart de Amerikaanse Elizabeth E. Schuch haar werkdrift. Ze tekent storyboards (o.a. voor Wonder Woman), ontwerpt voor film en theater, illustreert, regisseert en produceert, en is daarnaast ook nog scenarist. Over haar beeldende werk sprak ze al tijdens de Dag van het Scenario in Utrecht. En hoewel ze onverwacht te maken krijgt met een snelle deadline, neemt ze tijd om met Plot te praten over schrijven, haar writers in residence-project en andere filmzaken. Portret van een onstuitbare ‘creatieve probleemoplosser’. 

Brugge. Herfstbladeren op de klinkers dempen het geratel van rolkoffers. Toeristen weten deze ruim eeuwenoude stad zelfs te vinden als de zon thuisblijft. Je hoort op straat overal Engels. Dat is ook de oorspronkelijke taal van Elizabeth E. Schuch, maar zij vond hier een vaste verblijfplaats.
 
Tot vorig jaar woonden zij en haar echtgenoot, de Griekse filmmaker Konstantinos Koutsoliotas in Londen. Nadat de Brexit op hun deur begon te bonzen, besloten de twee expats hun piepkleine appartement te verruilen voor een stek buiten het Verenigd Koninkrijk. Ze zochten een locatie met een centrale ligging. Schuch, fan van schrijver-regisseur Martin McDonagh, herinnerde zijn film In Bruges, waarin Brugge dient als atmosferisch decor voor een bitterzoet misdaaddrama. Een prachtige stad én praktisch gelegen.  Met de Eurostar ben je binnen een paar uur in hartje Londen. Parijs en Amsterdam zijn relatief dichtbij en Brussel ligt praktisch naast de deur.
 

Dus nu bewonen Schuch en haar man een prachtig pand in de zoom van het centrum. Weinig voorbijgangers zullen vermoeden dat er achter de gevel van dit oude huis door twee mensen gewerkt wordt aan producties die ze allicht zelf ooit gaan zien. Het echtpaar runt hier de kleine filmstudio Melancholy Star, die eigen films ontwikkelt, maar ook storyboards en artwork levert voor grote opdrachtgevers. Schuch werkte aan talloze commercials, maar bijvoorbeeld ook aan BBC documentaireseries en blockbusters als Wonder Woman en Pacific Rim: Uprising. Haar echtgenoot droeg bij aan de visual effects van films als 300: Rise of an Empire en Guardians of the Galaxy.

In Brugge lijkt Hollywood erg ver weg, al ademt binnenshuis alles film. Wie de woonkamer betreedt staat meteen oog in oog met een doodskop. “Dat ding ziet er zo goedkoop uit”, verzucht Schuch. “Er moet een betere zijn te vinden.” Her en der liggen props uit oude producties. Alle boeken boven de brede haard nam ze mee van sets, maar in de boekenkast staan werken over Hitchcock, Eisenstein en de befaamde kostuumontwerper Edith Head.

Er ligt ook een beduimeld exemplaar van Robert McKee’s Story. Elizabeth Schuch schrijft al jaren scenario’s. Desondanks omschrijft ze zichzelf op haar website als filmmaker, director, designer and storyboardartist. Een mooie lijst, maar het woordje writer ontbreekt. “Ik heb weliswaar meegeschreven aan diverse films, maar ik ben voor opdrachtgevers nog niet echt inzetbaar als scenarist”, legt ze uit. “Op mijn website vind je alleen de dingen waarvoor ik word ingehuurd.” 

Ze schrijft vooral projecten die ze zelf regisseert of produceert. Dat doet ze met name in gestolen uurtjes. Waar veel schrijvers het liefst elke dag over hun teksten gebogen zitten, kiest zij doelbewust voor afwisseling. “Ik wil niet het hele jaar hetzelfde doen, zelfs niet een hele week. Het liefst doe ik elke dag iets anders.”

Hoe ziet haar week er dan uit? “Even kijken hoor… Het begon met een geschilderde achtergrond voor het Museum of London, daarna werkte ik aan een silhouet-animatie over veldslagen uit een ver verleden voor een museum in het Midden-Oosten, toen aan een commercial voor de BT Group en vandaag buig ik me over een decor voor een Ted Talk en dan volgt er nog een andere klus voor Ted. O ja, op zondag heb ik een afspraak met de componist voor een nieuwe film en als ik tijd heb ga ik verder aan een script.”
 
Geblesseerd
 
Schuch is het gewend om veel borden in de lucht te houden. Al op school vulde ze vele uren met acteren, zingen en dansen. Op haar dertiende lette ze even niet goed op bij het traplopen en raakte geblesseerd. “Een stom ongeluk”, zegt Schuch, maar het leidde wel tot inzichten. “Ik mocht een semester lang niet dansen. Op school ging ik naar de regisseur en vroeg wat ik nog kon doen. Hij legde me uit hoe je decors schildert. Dus eigenlijk ontwerp ik al sinds mijn dertiende. Ik vond het leuk en tegen de tijd dat ik weer kon optreden keek ik tijdens het zingen om me heen en dacht: ‘Waarom schilderen ze dat groen?’ Ik begon allerlei meningen te vormen.” 

Ook het schrijven ontdekte ze tijdens haar jeugd. “Mijn verhalen kwamen het beste uit de verf als er mysterie en psychologie in zat. Ik kroop echt in het hoofd van een karakter.” Met spelen en zingen stopte ze rond haar twintigste. “Ik was realistisch. Negentig procent van de acteurs in Amerika is werkloos.” De rest van haar talenten slijpt ze tot de dag van vandaag bij.
 
Ze is lang niet de enige die disciplines combineert. Ook in de Nederlandse filmwereld tref je talenten die regisseren, schrijven, produceren, soms ontwerpen en ook nog lesgeven, maar bij Schuch lopen de werkzaamheden op het eerste gezicht wel erg ver uiteen. Zelf vindt ze dat wel meevallen. “Alles wat ik doe valt onder de noemer creative problemsolving. Of je nu props maakt of een karakter ontwikkelt voor een scenario, alles draait om het nemen van beslissingen. Daarbij stel ik mezelf steeds dezelfde vraag: hoe maak je iets visueel? Het eindproduct van wat ik doe is immers altijd een visueel medium. Ik wil nuttig zijn en mooie dingen maken, dat is de kern. De Britse schrijver Neil Gaiman gaf ooit in een keynote speech drie heldere adviezen: haal altijd je deadlines, lever het best mogelijke resultaat af en wees prettig om mee te werken. En of je nou één baan hebt of tien, die basisregels blijven overeind.”
 
Spookhuis
 
Elizabeth Schuch praat met groot enthousiasme over haar opdrachtwerk. Voor Wonder Woman mocht ze als storyboarder meewerken aan enkele sequenties die de makers nog wilden verbeteren. Wekenlang wierp ze ideeën op voor actiescènes, hoewel ze vermoedt dat elders een team bezig was met dezelfde klus. Vaak is een storyboarder maar een radertje in een levensgrote machine. Het is creatief en uitdagend, maar met de inkomsten van deze opdrachten produceren Schuch en haar man hun eigen films, waaraan ze vaak meeschrijft.

 
Zo ontwikkelde ze enkele korte films en in 2013 droeg ze bij aan het scenario van O heimonas (The Winter), het speelfilmdebuut van haar man. “Samen met hem huurde ik ooit een ‘spookhuis’ in Griekenland. Daarover deden allerlei verhalen de ronde. Het was een mysterieuze locatie, die schreeuwde om een film. We begonnen spontaan te schrijven, het scenario kwam voort uit ons leven. Het verhaal ging over een Griekse schrijver die net als wij in Londen woonde. Op de vlucht voor schuldeisers belandt hij in een bergdorp. Tijdens het schrijven dachten we steeds: wat zouden wij doen als we Londen moesten ontvluchten en terecht kwamen in een Grieks huis zonder elektriciteit, maar wel met nieuwsgierige buren en allerlei spoken?” Ze concipieerden de film van meet af aan als een low-budgetproductie. Uiteindelijk maakte de film een ronde langs festivals en verscheen in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Griekenland op DVD en I Tunes.
 
Daarna ontwikkelde Schuch een film om zelf te regisseren. Opnieuw liet ze zich inspireren door een gebouw: Kemper Center, een voormalige meisjeskostschool in Kenosha Wisconsin, waar ze opgroeide. Uitgangspunt: een gevoelige tiener met een overijverige verbeelding wordt ondergebracht in een klooster. Daar ontwikkelt ze een obsessie voor bloed. “Ik begon te schrijven over alles wat ik wist over katholieke mystiek en de psychologie van tienermeisjes.” Hoewel ze teruggreep op haar eigen achtergrond werkte ze ook dit keer met een coscenarist, Anami Tara Shucart. “Schrijven doe ik het liefste met iemand samen. Dan gaan we zitten met een kop koffie en begin ik te praten. Vaak stromen er dan allerlei ideeën uit mijn hoofd. Voordat ik die echt aan het papier toevertrouw, moet een ander die invallen eerst even tegen het licht houden. Vaak zie ik alleen maar visuele snippers. Dan denk ik: wat betekent dat in godsnaam? Vandaaruit beginnen we naar dat beeld toe te schrijven. Ik hebt echt iemand nodig die de structuur van het geheel in de gaten houdt.”
 
Grijze theepot
 
Tijdens het schrijven valt ze vaak terug op haar ervaring als ontwerper en storyboarder. “Je leert zoveel van het praten met regisseurs of van de scripts die je leest voor de productie waaraan je werkt. Als ik schrijf met Anami Tara Shucart, die kostuums ontwerpt, verzanden we weleens in visuele details. “Nu draagt ze dit en dat moet er zo uitzien.” Maar vaak loont het om te denken vanuit het beeld. “Visuele details vertellen zoveel over iemand.” Ze wijst naar het theeservies op een bijzettafeltje. “Stel dat iemand een grijze theepot heeft en grijze kopjes, wat zegt dat dan over die persoon? Je kunt met de keuze van die kleur de nadruk leggen op het melancholische karakter van een personage, maar het kan ook iemand zijn die niet afgeleid wil worden door kleur. Met dat soort visuele informatie kun je als schrijver heel goed spelen.”
 

Haar ervaring kwam ook op een andere manier van pas: Schuch weet hoe ze een goed produceerbaar low-budgetscript moet schrijven. Ze kende de locatie van haar film al, castte een aantal mensen die ze kende, wist dat ze props kon lenen van haar voormalige theaterschool in Chicago en ze kon ook heel veel dingen zelf maken. Ze pakt een ogenschijnlijk eeuwenoud kistje uit de kast. Het ziet er mysterieus uit, alsof er een kostbaar religieus relikwie in wordt bewaard. “Gekocht in een antiekzaakje in Wisconsin, opgesierd met wat spullen die ik vond op eBay, een kraal of twee en een frutseltje dat ik twintig jaar geleden vond op straat. Ik had ook nog wat fluweel gekocht voor de film, daarmee heb ik de binnenkant bekleed. Ik situeerde mijn film tijdens de kerstperiode. Geen probleem: we besloten om vlak na de kerst te draaien. Dan zijn alle kerstspullen in de uitverkoop.”
 
Starlight Residency
 
Net als de film van haar echtgenoot maakte The Book of Birdie een succesvolle tournee langs festivals en er ligt inmiddels een stapel lovende recensies. Aan een opvolger wordt gewerkt. En er is een plan om in Griekenland een monsterfilm op te nemen, die iets duurder zal zijn. Bovendien moet ze nog altijd een korte film afmaken. Er is zoveel te doen…
 
Tijdens het gesprek komt Koutsoliotas naar beneden om haar bij te praten over hun gezamenlijke werkzaamheden. Straks moeten ze echt even met hun bazen in conclaaf. We volgen hem naar boven, waar onder het puntdak hun studio is ingericht. Naast een reeks computerschermen valt vooral een kartonnen replica van het Kremlin op. Dit is de behuizing van de twee Siberische katten, die heerlijk luieren terwijl het echtpaar werkt.

In de studio is het misschien vaak een heksenketel, maar een deur verderop vind je een mooie, rustige kamer met een groot bed en een tafel. Deze kamer wilden ze deze zomer voor een schrijver openstellen in het kader van The Starlight Residency, een programma dat in juli is gestart en waarin makers van genrefilms de kans krijgen aan een project te werken. “De omgeving was rustgevend en we hadden een lege kamer, het leek ons zinvol. De focus ligt op schrijvers waarvan de stemmen niet altijd worden gehoord binnen het wereldje van de genrefilm: vrouwen, schrijvers van kleur of uit de LGBT-gemeenschap. Hoe meer interessante stemmen er klinken, hoe meer interessante verhalen wij horen. Als je een project hebt liggen, maar je ben er nog niet aan toegekomen om het echt door te ontwikkelen, dan kon je dat hier doen.” Afgelopen zomer was de Londense filmmaker Kate Shenton de eerste ‘resident’. Zij ontwikkelde in Brugge de webserie Dead in love, plus een treatment. 

Shenton kon tijdens en ook na het verblijf gebruikmaken van een aantal professionals die bereikbaar zijn voor feedback en hulp, zoals Anne Bilson (filmjournaliste voor onder andere The Guardian), Joao Pedro Fleck (directeur van het Braziliaanse genrefilmfestival Fantaspoa) en scenarioschrijver Jeremy Sheldon, die nu een nieuw scenario ontwikkelt voor regisseur John McTiernan. De meeste mentoren verdienden hun sporen binnen het horrorcircuit, maar een van de meest opvallende namen in het rijtje bekwaamde zich in een totaal ander genre: Janice Ferri Esser. Deze Amerikaanse tv-veteraan schreef letterlijk honderden episodes van soaps als The Young and the Restless en The Bold and the Beautiful.

“Wij denken dat het handig is om feedback te krijgen van de meest uiteenlopende mensen. Janice schrijft al jarenlang iedere dag van negen tot vijf, hoeveel ervaring heb je dan wel niet?” Ferri Esser kwam per toeval op hun pad. “Mijn vader is een makelaar in Wisconsin en hij had haar net geholpen met het kopen van een huis. Wij waren in Amerika om een film op te nemen en zochten naar een plek waar we konden verblijven. Aangezien de woning nog leegstond, vroegen we haar of we tijdelijk in haar nieuwe huis konden voordat zij er introk. Wij vertelden haar over ons werk en lieten haar Birdie zien, daarna gaf ze toestemming. Janice is geweldig en we besloten haar te vragen als mentor.” 
 
Het programma wordt waarschijnlijk op een andere lokatie voortgezet, omdat Koutsoliotas zeer recent hoorde dat hij een hoge functie krijgt in het team van een grote Amerikaanse filmmaker. Een  aanbod dat hij niet kon weigeren. Verhuizen naar Noord-Amerika lijkt onvermijdelijk. Maar al weet ze nog niet waar en wanneer, Schuch wil wel doorgaan met het programma. 

En dan gebaart Schuchs echtgenoot subtiel dat ze weer aan de slag moeten. Geen probleem, vindt ze. “Mijn vader is een workaholic en heeft dat gen aan mij en m’n zus overgedragen. En ik ben getrouwd met een workaholic. Het komt voor dat de een vraagt: ‘Het is vrijdagavond, zullen we nog even lekker twee uur doorwerken?’ En dat de ander antwoordt: ‘Ja, laten we nog even lekker twee uur doorwerken’.” Nu buiten de maan begint aan z’n nachtdienst, gaat ze weer volop aan de slag.

Foto’s: Elizabeth E. Schuch en stills uit haar film The Book of Birdie