‘Bij mij gaat het nooit over niks’

Patty Stenger is scenarioschrijfster van de hitserie Maud & Babs, over een dochter en haar dementerende moeder. Het is voor het eerst dat ze een tv-serie in haar eentje schreef, maar Stenger leunt op een schat aan ervaring met een breed scala van andere activiteiten. Met See me won ze vorig jaar een Gouden Kalf voor de beste korte film.

“Zijn er nog vragen?”

Patty Stenger laat even haar blik glijden langs de toeschouwers in de zaal. Het is iets over elf op een zaterdagochtend. Ondanks het vroege tijdstip zit de bovenzaal van de Amsterdamse bioscoop Rialto behoorlijk vol. Vandaag is de door Stenger geschreven en geregisseerde animatiefilm See me eindelijk te zien op het grote doek. In de zaal zitten vrienden, bekenden en donateurs die bijdroegen aan het budget. De film is net afgelopen en Stenger beantwoordt samen met vormgever Yvonne Kroese vragen uit de zaal.

Tegen het einde van de sessie komt er opeens een onverwachte vraag: “Mogen we hem nog een keer zien?” Bijval alom. Eventjes is er overleg. Maar goed, de film duurt slechts negen minuten. Waarom ook niet?

Het zaallicht dooft weer. En zodra de film opnieuw start, ziet het publiek de wereld door de ogen van de jonge Alice. Het meisje loopt rond op een grotemensenfeestje, waar niemand haar ziet staan. Zelfs haar eigen moeder heeft nauwelijks aandacht voor haar. Dwalend door een woud van hoge benen belandt ze in de wereld van haar eigen fantasie. Deze zit vol met verrassende details, fraai en eigenzinnig vormgeven door Yvonne Kroese.

Associatief

See me won in 2020 het Gouden Kalf in de categorie beste korte film en begon daarna een tournee langs 27 internationale festivals. Dit is niet het enige recente wapenfeit van Patty Stenger. Sinds 12 september is Maud & Babs te zien bij omroep Max. Voor de serie, waarin een dochter probeert te zorgen voor haar dementerende moeder, schreef ze alle acht de delen. In een periode waarin zenders kampen met imploderende kijkcijfers, houdt deze serie week na week een miljoen kijkers vast.

Twee opvallende successen, die echter niet uit de lucht komen vallen. Patty Stenger deed jarenlang ervaring op in allerlei circuits. Wie Maud & Babs ziet, zal niet direct raden dat het scenario is geschreven door de maakster van See me. De stijlen lopen nogal uiteen. De serie heeft een zeer heldere verteltrant, See me is juist associatief. Toch is er een opvallende overeenkomst: ze gaan allebei over een moeder en een dochter. “En dan is See me ook nog een geproduceerd door mijn eigen dochter”, vertelt Stenger. “En heet het productiebedrijf Family Affair.” Lachend leunt ze naar voren. “Mijn dochter heet trouwens Chris Stenger. Leuk en aanstormend, noem haar vooral.”

Maud & Babs is niet haar eigen idee.  Het ontstond bij producent Medialane waar met producent Remco Kobus samen met creative producer Elle van Rijn het plan ontwikkelde. “Remco zorgde voor zijn moeder. Hij vond dat er een serie moest komen over mantelzorg. Ook Nicolette de Wolf, hoofd televisie bij Max, en dramaturg Gemma Derksen hebben een grote betrokkenheid bij het onderwerp en de serie, die werd geregisseerd door Barbara Bredero.”

Ik kan niet schrijven zonder dat er humor in sluipt

Het voornaamste perspectief ligt bij dochter en verloskundige Maud  (Rifka Lodeizen). We zien hoe haar leven verandert als ze zich probeert te ontfermen over haar moeder Babs (Loes Luca), die zich koppig verzet tegen de toenemende zorg van haar dochter. Maar zij is niet het enige karakter dat beslag legt op Maud. Echtgenoot Koen (Peter Paul Muller) vindt dat haar betrokkenheid te ver gaat, zus Juliette (Kim van Kooten) heeft andere ideeën over de zorgaanpak, en collega Suus (Nadja Hüpscher), merkt dat ze vaker afwezig is.

De serie vond z’n oorsprong in Dagboek van Maud, een feuilleton dat Elle van Rijn nog altijd schrijft voor de Libelle. Dit ging aanvankelijk niet over mantelzorg, maar over het gezinsleven van Maud, al kwam haar moeder er al wel in voor. In de periode dat Patty Stenger bij het project betrokken raakte, kreeg de serie een geheel eigen vorm.

Die is opvallend luchtig. De pers reageerde verrast. Het Parool schreef over een ‘mantelzorgkomedie’, Trouw kopte: ‘Glimlachen om een serie over mantelzorg? Dat had ik niet verwacht.’ Voor Patty Stenger is de lach onontbeerlijk. “Ik kan niet schrijven zonder dat er humor in sluipt. Altijd zoek ik naar het snijvlak tussen komedie en drama. Een vriend zei: ‘Ik zit eerst te schateren en dan te janken’.”

Babs wordt niet geschetst als een wegkwijnende bejaarde. In de serie wordt ze 75, ze woont nog zelfstandig en is voorzien van een auto en smartphone. “Mijn eigen moeder is 91 en die zit ook nog met een iPad op de bank. Zij was een inspiratiebron.” Dit draagt bij aan de herkenbaarheid, denkt Stenger. Uit reacties op sociale media blijken kijkers het realiteitsgehalte te waarderen: “Ze geven het goed weer, maar niet op een zwaar beladen manier”; “Herkenbare situatie, nu al fan” of “Ik kijk naar een bijzondere kopie van mijn leven van ongeveer een jaar geleden”.

Maccus

Het mag dan toeval zijn dat zowel Maud & Babs als See me gaan over moeders en dochters, er is volgens Stenger wel degelijk iets dat al haar werk verbindt. “Laatst maakte ik een nieuwe site en verzamelde ik wat ik zo door de jaren heen allemaal heb gemaakt. Ik kwam tot de conclusie dat ik al mijn hele leven hetzelfde doe.

Zo ben ik ooit begonnen als theatermaker. Ik was een van de oprichters van Maccus, een van de eerste gesubsidieerde jeugdgezelschappen. Wij maakten producties over maatschappelijke thema’s. Bijvoorbeeld over kinderen die geen speelplek hebben en daartegen in opstand komen, maar ook over agressie en fascisme. We sneden ook persoonlijke thema’s aan, zoals seksualiteit. Ik herinner me een lied over een natte droom. Later maakte ik veel opdrachtfilms, en ook die gingen over onderwerpen als integriteit, samenwerken, pesten op het werk. En met Maud & Babs schrijf ik dus over mantelzorg. Altijd keren de actuele thema’s terug. Het gaat bij mij nooit over niks.”

Als er iets is wat ik jonge mensen zou willen meegeven, dan is het wel: doe alles

In het jeugdtheater ontpopte Stenger zich tot een duizendpoot. Alle disciplines liepen door elkaar: spelen, zingen, regisseren en schrijven. Ze creëerde niet alleen de voorstellingen, maar bouwde ook de decors, maakte zelf poppen of ontwierp affiches. “Alles mocht toen nog. Het was leerzaam. Als er iets is wat ik jonge mensen zou willen meegeven, dan is het wel: doe alles. Je kunt films maken, maar ook games of films in opdracht. En wijst een producent je verhaal af? Maak er dan een roman van of een toneelstuk of een YouTube-filmpje.”

Een duizendpoot gebruikt het liefst zoveel mogelijk pootjes. Naast de verschillende disciplines verkende ze ook nieuwe sectoren. Zo verruilde Stenger het theater gaandeweg voor televisie. Vanaf de jaren tachtig schreef ze onder andere voor Sesamstraat, het jongerenprogramma Op je Ogen en later voor de dramaserie Meiden van De Wit.

Opdrachtfilms

In de jaren negentig ontdekte ze een nieuw territorium: de opdrachtfilm. Stenger schoof aan als creative director en partner bij producent Signum. Een vaste baan gaf zekerheid. “Ik moest een gezin onderhouden.” In opdracht van bedrijven en organisaties ontwikkelde ze de meest uiteenlopende films. “Ik vond het heerlijk om in de huid van iemand anders te kruipen, en je dan te verdiepen in een specifieke problematiek. Als je opdrachtfilms maakt, ontmoet je mensen die je anders niet tegenkomt. Voor research heb ik als conducteur meegelopen op de trein, maar ik kwam ook in de directiekamer van ING of in fabrieken waarvan ik nooit dacht dat ik ze van binnen zou zien.”

In 1999 begon Stenger voor zichzelf. “Ik vond frustrerend wat er uiteindelijk overbleef van mijn ideeën. Als ik iets verzon, wilde ik het zelf ook maken. Met een eigen bedrijf kon ik zelf beslissen welke makers ik op een project wilde zetten. Ik vroeg gewoon regisseurs met wie ik wilde samenwerken, dus dat was heel leuk.”

Ze woonde destijds in de kustplaats Overveen. Dat bracht haar op de bedrijfsnaam Zee.  Er volgde een lange reeks korte speelfilms, en ze maakte ook animaties en webseries. Daarbij werkte ze samen met regisseurs als Paula van der Oest, Mark de Cloe, Diederik van Rooijen en Ena Sendijarevic. Voor de camera stonden acteurs als Anneke Blok, Hans Dagelet en Kees Hulst. Ook de crew bestond uit gerenommeerde professionals, zoals bijvoorbeeld DoP’s Lennert Hillege, Jasper Wolf en Bert Pot of editor Sander Vos. Grote bedrijven als NS, Delta Lloyd en ING wisten Zee te vinden, maar ook de overheid klopte aan. Zo concipieerde Stenger films voor de Belastingdienst en de Fiod. “Hoewel ik in opdracht werkte, heb ik altijd mijn eigen verhaal verteld. Een enorme luxe.”

In de beginjaren waren de budgetten relatief hoog, maar door de jaren heen begonnen de bedragen te slinken. Bedrijven gaven de voorkeur aan goedkopere partijen. “Dan hoorde je dingen als: we werken nu met jongens die het doen voor duizend euro. En er speelde nog iets anders mee. Ik maakte voor Aegon een aantal sketches met Remko Vrijdag en Margot Ros. De humor daarin ging best ver. Aegon reageerde enthousiast maar terughoudend: ‘Wat als mensen dit op YouTube zien, misschien denken ze dat het bij ons echt zo gaat.’ Ik moest steeds vaker op eieren lopen. Of het nu ging om het budget of om de inhoud, ik kon onze films niet meer maken zoals ik dat wilde. Na twintig goede jaren was het mooi geweest.” Stenger informeerde bij het Instituut voor Beeld en Geluid of ze haar opdrachtoeuvre misschien wilden opnemen in hun collectie. “Heel graag”, was hun reactie, want de films geven een heel mooi tijdsbeeld. 

Geen naam

Bij haar terugkeer naar regulier drama stuitte Stenger op de Nederlandse hokjesgeest. Met Paula van der Oest diende ze een filmplan in met de titel Zuidas. Daarin raakt een briljante maar sociaal onhandige vrouw verstrikt in een wereld van list en bedrog. Door het Filmfonds werd ze echter bestempeld als onervaren. “Want ik maakte vooral opdrachtfilms”, verzucht ze. “Die tellen niet mee. Dat merk ik wel vaker. Ik vroeg weleens aan een bevriende regisseur of ik niet eens kon meeschrijven aan een serie: ‘Ik weet heel goed dat je het kan’, antwoordde hij dan. ‘Maar met jou kan ik helaas niet aankomen, want je bent geen naam.’ Een tijd geleden had ik een producent mijn CV gemaild voor een subsidieaanvraag. Ze had het stuk over opdrachtfilms weggehaald: ‘Dat telt niet voor het Filmfonds’. Ik dacht: hallo, dat is twintig jaar ervaring.”

Maar waar sommige deuren gesloten bleven, stond een andere juist op een kier. Stenger zag wel een roman in Zuidas. “Ik besloot uitgeverij De Geus te benaderen, een klein bedrijf in Breda, geïnteresseerd in maatschappelijke onderwerpen. Ik stuurde het scenario op met de vraag: ‘Kan ik hier misschien een boek van maken?’ Er volgde een leuk gesprek. Volgens de uitgever klopten er wel vaker scenarioschrijvers bij hen aan. Meestal wisten die niet de vertaalslag te namen naar proza, maar ze zeiden: ga maar eens een paar hoofdstukken schrijven.

In het begin lukte dat helemaal niet. Je moet in een roman opeens alles omschrijven. Hoe iemand binnenkomt, wat het personage aan heeft, je hebt veel meer taal nodig dan in een scenario. Nadat ik de eerste hoofdstukken opstuurde, kreeg ik een redacteur aan de lijn. Die zei: ‘Het lijkt nergens op…’ O shit, dacht ik. Het was en plagerijtje: ze bedoelden dat ze het heel origineel vonden.”

Zuidas verscheen in 2014. Opeens vond Stenger zichzelf terug tussen de romanschrijvers. “Daar keek ik altijd enorm tegenop, maar weet je wat grappig is? Zij kijken weer op tegen mensen die voor film schrijven.” Ironisch genoeg speelde ze zich met haar tweede boek weer in de kijker als scenarist. In haar roman uit 2017, Vintage, draait alles om een familiegeheim. De filmrechten waren in een mum van tijd verkocht aan Dutch Mountain Films. Stenger bewerkte haar boek zelf tot een serie voor AVROTROS. Helaas, het project strandde in het ontwikkelingsstadium, en het is nog maar de vraag op Vintage ooit het scherm haalt. Maar haar scenario’s vielen op. Hierdoor kwam ze in beeld voor Maud & Babs. Voor het eerst schreef ze een hele serie in haar eentje.

En in de tussentijd ontstond See me, waaraan ze samen met Yvonne Kroese vier jaar werkte. Na de première op het Nederlands Film Festival dacht ze nog: Daar wint hij natuurlijk niks. “Maar we werden genomineerd. Dus wij zaten in nette kleding op het podium, en steeds als ze langskwamen namen we een glas champagne. Er zaten daar jonge mensen die films maakten over woke onderwerpen, dan geven ze zo’n prijs toch niet aan een stelletje oude wijven?” Dus wel.

Na een Kalf in 2020 en de succesvolle tv-serie, blijft de vraag wat de toekomst gaat brengen. Plannen genoeg. Ze ontwikkelt weer nieuwe animatiefilms, met Yvonne Kroese en met een jonge maakster, Mackkenzie Fincham. “Juist door het leeftijdsverschil zijn we heel complementair.” Misschien wordt de bewerking van Vintage nieuw leven ingeblazen. En een nieuw seizoen Maud & Babs? “De producent en de omroep willen graag verder, maar of er een vervolg komt, is nu nog onzeker.” Patty Stenger heeft in ieder geval nog lang niet alles gedaan.