Help! Corona in De Straat
Aan de weg timmeren als beginnend filmmaker, uitverkoren worden om mee te doen aan een talentontwikkelingstraject, volop bezig zijn met de productie van je film en dan geconfronteerd worden met iets waarmee niemand ooit rekening heeft gehouden en dat alles in de war schopt: corona. Het overkwam de makers van De Straat.
De première van de eerste ronde van De Straat – opvolger van de One Night Stand en Centraal – was eigenlijk dezer dagen gepland tijdens het Nederlands Filmfestival in Utrecht, maar is al maanden geleden uitgesteld. Wanneer het wel gaat gebeuren is nog onduidelijk, vertelt Emiel Sandtke, regisseur en scenarioschrijver van Neontetra, een van de projecten van De Straat. Als we hem eind augustus spreken zit hij middenin de opnames van zijn film. “Ik prijs mezelf elke keer gelukkig als er weer draaidag zonder problemen is afgerond.”
Wanneer kwam het eerste besef dat corona het project weleens in de war zou kunnen schoppen? Dat ging heel snel, vertelt Sandtke: “We hadden het natuurlijk eerder kunnen zien aankomen, maar eigenlijk was het binnen een week gebeurd. Eerst leek er niet zoveel aan de hand en opeens zaten we in de lockdown.”
Voor Neontetra, een film over de 18-jarige Julian (Walt Klink), die moet zorgen voor Jacques, zijn vader met Parkinson (Bart Klever), vielen de gevolgen mee. “We zouden eind mei pas gaan draaien dus in maart waren we net een week bezig met de productiefase. Het is natuurlijk nooit leuk, maar op dat moment was het nog makkelijk om alles stop te zetten. Ik had ook snel door dat het wel even zou duren, dus met de producent sprak ik af elke week te bellen om contact te houden. Maar die gesprekjes werden steeds korter: ‘ja, afwachten hè’.
En verder? Ik had net in Antwerpen een huis gekocht, waar van alles aan moest gebeuren. Dus ik was een van die mensen die nog in de rij stond bij de IKEA de dag voordat hij dichtging, en die online verf kocht om te gaan klussen. Het is enorm opgeschoten, dat had ik nooit voor elkaar gekregen als ik de film had moeten draaien.”
‘Hopelijk redden we het nog’
Bij de films Cronos, van scenarist Moniek Kramer en regisseur Michael Middelkoop, en Krassen van Hyo Kaag gooide corona meer overhoop. De lockdown begon op 12 maart, precies de dag waarop het draaien van Cronos zou beginnen. “We wisten dat het kon gebeuren”, is de nuchtere reactie van Kramer, in tegenstelling tot de meeste deelnemers aan De Straat een zeer ervaren maker. De film Krassen werd stilgelegd een week voor de geplande draaiperiode, vertelt Kaag. “Ik dacht de hele tijd: ‘hopelijk redden we het nog’, maar begin maart was wel duidelijk dat het niet zou lukken. Stress? Nee, ik dacht die film komt echt nog wel. “
Hyo Kaag was van plan om in de tussentijd iets anders te gaan ontwikkelen. “Maar dat is niet gebeurd omdat ik vanuit de Dutch Academy For Film (DAFF) betrokken raakte bij het optuigen van het covid-19-protocol. Daar ben ik volop ingedoken. Het protocol is uiteindelijk geschreven door Doreen Bonekamp, vanuit de Nederlandse producentenalliantie (NAPA) en Nederlandse Content Producenten (NCP), maar wij hebben vanuit onze werkgroep veel voorwerk verricht. We hebben onze leden en de vakverenigingen, zoals het Netwerk Scenarioschrijvers, benaderd om input te leveren. Ook hebben we protocollen van andere landen opgevraagd. De Britten en Polen reageerden bijvoorbeeld heel snel. En gek genoeg hadden we ook veel aan het protocol van de bouwsector. Dat kwam erg overeen met de kwesties waar we bij film mee te maken hebben. En weliswaar lag het filmmaken compleet stil, maar het draaien van commercials is ondanks de corona altijd doorgegaan, zij het op een laag pitje. Ook daar konden we dus kennis vandaan halen.”
Behalve het protocol hielp Kaag bij het ontwikkelen van een toolkit, ook beschikbaar als app, die per departement en per functie tips & tricks geeft voor veilig draaien. “Dat was natuurlijk ontzettend handig toen Krassen weer opstartte, in juni met de preproductie en op 5 juli met draaien. Al bleven er onzekerheden. We wisten bijvoorbeeld niet of het mogelijk zou zijn om de scène te draaien waarin twee personages elkaar kussen, of je daarvoor een preventieve test zou kunnen doen.”
Krassen gaat over de 30’er Bianca, die gebukt gaat onder de slechte relatie met haar moeder, bij wie ze noodgedwongen intrekt. Door de ontmoeting met een collega in het museum waar ze werkt, vindt ze de kracht zich los te maken en haar eigen weg te gaan. Er moest heel veel worden aangepast, vertelt Kaag: “We moesten bijna alle locaties opnieuw scouten. Voor de woning van Bianca en haar moeder hadden we aanvankelijk een appartement in een flat op twee- of driehoog in Amsterdam Noord. Maar daar was het onmogelijk om één looprichting vast te leggen en afstand te houden. Dus dat werd een vrijstaand huis, dat we in de opnames wat kleiner laten lijken. Ook een tabakszaak die we hadden gevonden was te krap. Een tenniskantine was niet meer beschikbaar omdat het tennisseizoen in juli volop aan de gang was, dus dat werd een bowlingbaan. En ook het exterieur van appartement en museum moesten opnieuw gescout worden.
Door de vertraging raakte Kaag bovendien een deel van haar crew kwijt: “De kostuumontwerper, de visagist, de opnameleider. Ze gingen aan het werk bij andere producties. De Straat is een low budget-productie, dus zeker na zo’n lange periode van thuiszitten is het heel begrijpelijk dat mensen overstapten naar projecten met meer draaidagen en waar ze meer betaald kregen.”
Al met al duurde de preproductie zeker een maand langer. “In één maand hebben we eigenlijk de hele film opnieuw geproduceerd. Gelukkig hadden we een verzekering die enige extra kosten dekte, want het werd allemaal veel duurder dan begroot.”
En dat allemaal tijdens Kaags eerste grote project. “Ach, ik schiet niet zo snel in de stress”, reageert ze. “Alleen toen 2,5 week voor het draaien onze hoofdrolspeelster wegens persoonlijke omstandigheden afhaakte, toen wel ja. Maar ik herpak me snel. Ik heb overlegd met de uitvoerend producent, ben gaan sporten om het hoofd leeg te maken, en toen dacht ik: ‘zo en nu weer verder’. En binnen een week hadden we een nieuwe actrice gecast, met dank aan de producent, Chris Stenger, en casting director Susanne Groen.”
Fysieke scènes
Terwijl Krassen al vergevorderd is, gaat het draaien van Cronos pas volgende maand beginnen. Kramer en Middelkoop zijn nog bezig met de laatste aanpassingen aan het script. De film, losjes gebaseerd op de mythe over Cronos, die bang is zijn heerschappij te verliezen aan zijn zonen en ze daarom opvreet, speelt zich voor een belangrijk deel af in een boksschool. “We hebben gelukkig niet veel aan het verhaal hoeven te veranderen, al betekenen de vele fysieke scènes wel een extra uitdaging. Om ze productioneel mogelijk te maken en een veilige omgeving te creëren, zullen de acteurs uitgebreid getest worden.”
Het lange uitstel van de draaiperiode heeft onder andere te maken met de toon van de film: “Cronos is bedacht als een winterse, donkere film met veel avond- en nachtmomenten. Praktisch gezien zou in de zomer draaien dan logistieke problemen opleveren. Anderzijds heeft de keuze voor oktober vooral te maken met de beschikbaarheid van onze cast, die we graag wilden behouden.”
Bij Neontetra werd alleen een feestscène waarin de hoofdrolspeler ’s nachts rondhangt in een drukke club veranderd, vertelt Emiel Sandtke (hierboven met mondkapje op de set). “De corona heeft op dat punt de film eigenlijk mooier gemaakt, want ik vond het allang een beetje een clichéscène, alleen hij was er nog altijd. Uiteindelijk zijn we uitgekomen bij het tegengestelde: de hoofdpersonage belandt met vrienden in een natuurgebied, een heel verstilde omgeving, waar hij – in tegenstelling tot bij zijn vader – onbezorgd en jong kan zijn.”
Sandtkes team bleef zo goed als intact: “Je merkt momenteel dat allerlei projecten opstarten, dingen die hebben stilgelegen, maar ook producties die altijd al gepland waren voor deze periode. Iedereen is bezet. Mijn art director had andere verplichtingen en moest afhaken, maar hij was gelukkig de enige en ik heb een vervanger gevonden. Als het mijn director of photography was geweest had ik een heel groot probleem gehad.”
Extra draaidagen
Alle Straat-projecten hebben twee extra draaidagen gekregen, twaalf in plaats van tien. “Omdat het door de coronavoorschriften nu eenmaal langzaam gaat. Neontetra speelt zich af in een kleine bovenwoning, waar niet alle departementen tegelijk terechtkunnen in de voorbereiding op het draaien. De camera- en geluidsman lukt nog net, maar het art department kan er dan niet meer bij bijvoorbeeld.”
Sinds de corona-uitbraak loopt op elke filmset een ‘safety and health officer’ rond, die in de gaten houdt dat de protocollen worden nageleefd. Sandtke: “We zijn de hele dag aan het ontsmetten, het ontsmettingsmiddel dampt uit mijn poriën, ’s ochtends als ik wakker word dan ruik ik het nog. Maar het is heel goed. Niet alleen voor onze gezondheid, maar ook omdat – als er toch iemand corona krijgt – de productie het meteen helemaal hoeft te worden stilgelegd.”
Hyo Kaag was tijdens het draaien niet al te zeer bezig met het risico dat corona roet in het eten zou gooien. “Je kunt je er toch niet op voorbereiden. En er is ook niets voorgevallen. Twee dagen voor de zoenscène zou worden gedraaid zijn de twee acteurs getest – preventief testen kon inderdaad. Dan denk je onwillekeurig wel even ‘het zal toch niet..’, maar er was niets aan de hand.”
Wel was de corona op een andere manier aanwezig. “In het museum waren overal felblauwe stickers geplakt, die bezoekers moeten attenderen op de 1,5 afstand. En op straat waren fel witte strepen aangebracht, ook om looproutes aan te geven. We hebben veel uit beeld kunnen houden, maar niet alles.”
En dan waren er de gele hesjes, vertelt Kaag. “In de preproductie zijn we zowel met cast als crew bij elkaar gekomen om door te nemen hoe iedereen comfortabel en veilig zou kunnen werken. We spraken af: binnen mondkapjes, buiten alleen als 1,5 meter afstand niet mogelijk is en buiten sowieso hesjes aan, zodat je je bewust bent van elkaar. Maar die hesjes waren felgeel en weerspiegelden overal.”
Spanning
Draaien in coronatijd geeft veel extra spanning, vindt Emiel Sandtke. “Afgelopen week is iemand voor de zekerheid naar de GGD gegaan voor een test. Ze had wat keel- en hoofdpijn. Niet raar als je zo intensief aan het werk bent, maar nu denk je meteen aan corona. Het heeft ook impact op de omgeving. Ik ontwijk al wekenlang contact met mijn vrienden. Ik zie alleen mijn vrouw, en ook zij is terughoudend met haar sociale contacten.”
Hij vreesde daarnaast dat in de nieuwe coronarealiteit, met zijn anderhalvemetersamenleving, de acteurs moeite zouden hebben met de vele aanrakingen. “Want dat zit natuurlijk veel in een film over mantelzorg. Het viel erg mee, de acteurs zijn wel zo goed en zo professioneel dat het heel natuurlijk ging. Maar dat geeft druk op het proces, zeker omdat dit mijn eerste film is. Toch vind ik het allerspannendste nog steeds: werkt het verhaal? Vallen de stukjes in elkaar zoals ik het heb bedoeld?”
Kaag heeft ondanks de corona de juiste focus kunnen houden: “Ik ben heel blij dat het er allemaal opstaat. Je weet nooit of Nederland weer op slot gaat. Maar ik ben vooral blij hoe het eruit ziet. De film heeft heel mooie ingrediënten, hoe het is gedraaid, de locaties met hun eigen karakter en hoe die op elkaar inwerken en de schoonheid daarvan. En alle acteurs hebben allen een geweldige prestatie neergezet.”
De meeste projecten van De Straat 1 naderen de eindfase. Ook de opnames van Neontetra zijn inmiddels afgerond. Voor Cronos zijn het nog heel spannende weken, nu de corona-epidemie eerder weer lijkt op te spelen dan weg te ebben. Corona heeft intussen ook alweer impact op de makers van de tweede – en laatste* – editie van De Straat, wier films hopelijk over een jaar wél in première kunnen op het Filmfestival in Utrecht.
“Mijn worsteling is voornamelijk over welke wereld ik moet schrijven. Hoe de wereld eruitziet over een jaar en hoe ik de snel veranderende maatschappij moet interpreteren in mijn verhaal”, zegt Vincent Tilanus, schrijver en regisseur van de film Heartbeats, over keuzes die jongeren maken over wat ze denken dat goed voor ze is. “De gevolgen voor de thema’s die ik wil aansnijden zijn nu nog niet helemaal duidelijk. Ik kan het ook niet gaan bedenken. Zelden hield ik mijn oren en ogen zo open als nu.”
[i]Foto’s Neontetra: Niels van Koevorden
*[/i]Vorige week is bekendgemaakt dat het NPO-fonds zijn bijdrage stopzet aan een aantal projecten, die jarenlang prominent waren in de samenwerking op het gebied van talentontwikkeling tussen NPO-Fonds, CoBO, de omroepen en het Filmfonds. Het gaat om Telescoop, KORT!, De Straat en De Oversteek. Het betekent volgens een bericht van het Filmfonds het einde van de eerste drie trajecten na 2020; voor het speelfilmproject De Oversteek, gericht op beginnend regietalent, wordt in 2021 in gezamenlijkheid met de NPO nog een laatste aanvraagronde uitgeschreven.