De toekomst van een afgewezen scenario

De beste scenario’s komen tot stand door de heftigste conflicten of via de meest bizarre omwegen. In deze serie anekdotes uit de filmgeschiedenis, deze keer hoe afwijzing een verkapte zegen bleek voor Back to the Future.

Toen scenarioschrijver Bob Gale in 1980 zijn ouderlijk bezocht, ontdekte hij in een oud jaarboek dat zijn vader voorzitter was geweest van de leerlingenraad, een instituut dat Gale als scholier had veracht. Hij vroeg zich af hoe het zou zijn geweest als hij met zijn vader op school had gezeten. Zouden ze vrienden zijn geweest? Hij sprak hierover met regisseur Robert Zemeckis, die vertelde dat zijn moeder altijd beweerde dat ze op school nooit een jongen had gezoend, maar een losbol bleek te zijn geweest. Zo werd het idee geboren voor Back to the Future.
Gale en Zemeckis kenden elkaar van filmschool, waar ze beiden buitenbeentjes waren. Terwijl hun jaargenoten vooral interesse hadden voor de Franse Nouvelle vague, waren hun helden Clint Eastwood, James Bond en Billy Wilder. Het was Wilder’s elegante, behaaglijke manier van vertellen die ze probeerden te kopiëren met Back to the Future Het script werd een heerlijk avontuur over tiener Marty McFly die dertig jaar in de tijd terugreist, per ongeluk de ontmoeting tussen zijn ouders belemmerd en zo zijn eigen bestaan dreigt uit te wissen.
Makkelijk bleek het niet om dit scenario verfilmd te krijgen. In de jaren tachtig waren succesvolle tienerfilms  Revenge of the Nerds en Porky’s, dus low brow en een tikje riskant. Filmstudio Columbia, die de ontwikkeling van het script financierde, vond Back to the Future te soft. Andere studio’s dachten er ook zo over. De enige uitzondering was Disney, maar die vond de plotlijn over de moeder, die als tiener verliefd wordt op haar eigen zoon weer te riskant. Zo bleef het scenario vijf jaar lang door Hollywood stuiteren.
Wat niet hielp is dat eerdere films van Gale en Zemeckis, Used Cars en I Wanna Hold Your Hand, alhoewel goed ontvangen door critici, financieel flopten. Gale en Zemeckis ontwikkelden projecten die, “iedereen goed vond, maar nooit vertaalden in films die mensen wilden zien,” aldus Steven Spielberg.

Daar kwam verandering in toen Zemeckis werd ingehuurd om Romancing the Stone te regisseren, een van de meer geslaagde Indiana Jones rip-offs van de jaren tachtig. Toen deze film een groot succes werd, was er plotseling wel veel interesse om Back to the Future te maken. Gale en Zemeckis hadden de producenten voor het uitkiezen. De keuze viel op Spielberg, die van begin af aan in het project had geloofd.
De tijd die nodig was geweest om Back to the Future  te realiseren, bleek een zegening. Het script werd in die vijf jaar meerdere malen herschreven en werd er daardoor aanzienlijk beter op. De tijdmachine waarin Marty naar de jaren ’50 reist veranderde van een koelkast in een veel camera-geniekere auto. De fascinatie voor science fiction in de jaren ’50 kreeg een grotere rol. En voormalig filmster Ronald Reagan werd president, wat leidde tot een van de leukste grappen in de film.

De belangrijkste verandering was de finale. Oorspronkelijk zou Marty inbreken bij een legerbasis om het plutonium te stelen dat om hij nodig had om de tijdmachine op te laden voor de terugreis naar zijn eigen tijd. Dit werd veranderd in een bliksemschicht in een klokkentoren die naar de tijdmachine moet worden geleid. Het was eenvoudiger, origineler en maakte beter gebruik van het thema tijd.
Tenslotte werd een van de grootste hoofdbrekens opgelost. Als de moeder de zoon kust, is zij degene die terugschrikt en zegt “het is alsof ik mijn broer kus”. Hiermee werd het ongemakkelijke Oedipus-element in de film op een bevredigende manier opgelost.

Zoals bekend werd Back to the Future een van de grootste hits van de jaren ’80, met twee opvolgers en een tekenfilm-spin off,  en uiteindelijk kreeg de film zelfs een iconische status onder filmliefhebbers. Het is een wijze les voor alle scenaristen. Een eerste afwijzing is geen ramp. Het kan zelfs een geschenk zijn in de vorm van extra tijd die nodig is om het verhaal beter te maken. Sommige scenario’s moeten jaren rijpen om tot volle bloei te komen.