Zijn we er klaar voor?

“Ben je scenarioschrijver? Kom alsjeblieft naar Denemarken.” Even dachten we dat de Deense producent die dit zei een grapje maakte, maar hij was bloedserieus. Sinds streamers als Netflix, Amazon en Hulu ontdekt hebben dat in Europa voor relatief weinig geld drama ontwikkeld kan worden dat internationaal succesvol is, is het werk voor scenarioschrijvers in het kleine Scandinavische landje met vijf miljoen inwoners niet aan te slepen.

Waar in Nederland nog slechts voorzichtig een teen in het water wordt gehangen, zijn onze noorderburen grootgrutters geworden op dramagebied. Want de vraag naar tv-drama groeit en de honger naar nieuwe series is met de coronacrisis geëxplodeerd. De beste schrijvers uit Europese landen kunnen tegenwoordig doorstromen naar Hollywood, een carrièrepad dat vroeger was voorbehouden aan regisseurs, DOP’s en acteurs. Schrijvers worden in toenemende mate aangemerkt als de creator van een productie en de rol van een (hoofd)schrijver is daarmee in veel landen geëvolueerd naar die van creatief eindverantwoordelijke. Logisch dat er niet alleen een dringende behoefte is aan goede schrijvers, maar juist ook aan schrijvers die het hele creatieve proces kunnen begeleiden. Kortom, kansen te over voor schrijvers die kunnen leveren.

Maar kunnen wij in Nederland eigenlijk wel meekomen met deze internationale ontwikkelingen? Zijn we professioneel genoeg vergeleken met andere landen? Als wij om ons heen kijken, dan lijken we op veel vlakken nog in het ‘oude’ systeem te hangen.

Het helpt enorm als schrijvers ervaring hebben opgedaan op de set of in de montagekamer

Het magische, uit Amerika overgewaaide toverwoord om op een geïndustrialiseerde manier scenario’s te leveren is de writers room. Zet schrijvers in een ruimte bij elkaar en al snel gaat het borrelen en gisten en vliegen de scenario’s als warme broodjes richting set is het idee.

De Nederlandse praktijk blijkt weerbarstiger, omdat schrijvers naast de serie waar ze een of twee afleveringen voor schrijven, ook nog drie projecten bij het Filmfonds in ontwikkeling hebben, snel een pitchaanvraag moeten doen voor een kerstserie en er ondertussen een scène voor het Klokhuis ligt te wachten.

Dat ligt deels aan het gebrek aan commitment van onszelf en deels aan het systeem. Waar in Amerika schrijvers zich voor een periode aan één enkele productie moeten verbinden – tegen een schappelijke vergoeding uiteraard – en daarmee dagelijks in de writers room aanwezig zijn, ben je in Nederland blij als je twee dagdelen kunt vinden waarop het team kan samenkomen. Terwijl een goed functionerende writers room niet alleen van belang is voor het snel produceren van kwalitatief hoogstaande scripts, maar ook een fantastische manier is om (jong) schrijftalent vlieguren te laten maken. 

Ook de rol van de showrunner staat in Nederland in de kinderschoenen. Bij ons is er eerder sprake van een hoofdschrijver, wiens bemoeienis ophoudt zodra de scripts zijn ingeleverd. Op een enkele uitzondering na laat het budget hier niet toe dat er een aparte post is voor de persoon die de creatieve controle houdt over het hele proces, want deze functie valt van origine samen met die van de regisseur of de creatief producent. Bij veel producenten heerst een zekere scepsis of een dergelijke verantwoordelijkheid wel aan de schrijver is toe te vertrouwen en laten we eerlijk zijn: dat is niet altijd onterecht. Het helpt enorm als schrijvers ervaring hebben opgedaan op de set of in de montagekamer en niet alleen thuis op de zolderkamer. Het overzien van een productie vraagt een commitment die verder gaat dan enkele jaren sleutelen aan een script. Howard Gordon, de creator van Homeland, liet het showrunnen maar al te graag aan zijn collega Alex Gansa over, want zo leuk is het niet om elke dag om vijf uur ‘s ochtends je bed uit te komen, om alvast twee uur te schrijven voor de telefoon begint te rinkelen. Een en ander leidt ertoe dat in Nederland nog steeds te weinig schrijvers de kans krijgen of nemen om door te groeien naar een functie met meer verantwoordelijkheid. Het verandert wel, maar mondjesmaat.

Nederlandse series lijken minder aan te slaan in het buitenland die van onze Europese collega’s

Daarnaast constateren we dat Nederlandse series vooralsnog minder lijken aan te slaan in het buitenland die van onze Europese collega’s. Doen we voor hen onder in kwaliteit? Wellicht is het eerdergenoemde gebrek aan commitment daar debet aan. Dat mogen we onszelf als schrijvers best aanrekenen. Vaak echter ontbreekt het ook aan de middelen om werkelijk tot ons beste werk te komen. Zo is er zelden budget voor het inhuren van researchers en consultants. Dit legt extra druk op de hoofdschrijver, die als enige voor lange tijd volledig betrokken is bij de serie en deze kennis moet zien over te dragen op zijn collega’s. De dramabudgetten van commerciële omroepen bieden weinig mogelijkheid tot verbetering en de NPO gaf onlangs aan dat het extra geld dat voor high-end producties beschikbaar komt, niet terecht zal komen bij makers maar bedoeld is voor production value. Terwijl de hoogste production value die er is toch nog altijd een goed verhaal is.

Dan is er nog de Nederlandse politiek, die maar niet lijkt in te zien (getuige de VVD die in het verkiezingsprogramma opnieuw aangeeft 200 miljoen te willen bezuinigen op de publieke omroep) dat series, zowel drama als documentaires, een enorme groeimarkt en potentieel exportproduct zijn. We waren in vergelijking met omringende landen erg laat met de incentive regeling, waardoor in andere landen betere productiefaciliteiten zijn ontstaan. Die landen plukken daar nu de vruchten van.

Hopelijk dat het toekomstige kabinet inziet dat een gezonde publieke omroep en een regeling waarbij een deel van de streamers-inkomsten die in Nederland gegenereerd worden, ook hier worden geïnvesteerd in een gezonde sector met onder andere een goed opgeleid en betaald schrijversbataljon, ons niet alleen cultureel om maar ook economisch gezien geen windeieren zal leggen. Door niet op tijd te investeren in talent zou Nederland de internationale dramaboot weleens kunnen missen.

Wat zoek je?