Verslag van de Dag

De Dag van het Scenario is de kwart eeuw al voorbij; het evenement gaat bijna net zo lang mee als het Netwerk Scenarioschrijvers zelf, dat in 2020 dertig jaar bestond. Dit jaar opende de Dag voor de 26e keer – in de Grote Zaal van de Stadsschouwburg in Utrecht – met het vertrouwde geratel van Leroy Andersons muziekstuk The Typewriter. De inspirerende samenkomst van scenaristen is in de loop der jaren een onmisbaar onderdeel geworden van het NFF. Waar hij eerst nog plaatsvond in Otone, vult het publiek nu met gemak de Grote Zaal.

Documentairemaker en auteur Doortje Smithuijsen opende geroutineerd en met vaart de middag, zich met een kwinkslag verontschuldigend voor het feit dat niet de vooraf aangekondigde cabaretière Lisa Loeb maar zij de toehoorders mee zou nemen. Bij een speelse inventarisatie van de zaal bleek het publiek behalve uit scenaristen voor een groot deel uit studenten te bestaan, die allemaal wilden leren hoe in duo’s of binnen writers’ rooms te schrijven voor met name series. Om uiteraard later volwaardig lid van het Netwerk te worden.

Voorzitter van het Netwerk Scenarioschrijvers Jacqueline Rogers vertelde in haar welkomstwoord over de vorderingen van de vakbond, met name op het gebied van collectieve onderhandelingen namens de inmiddels 523 leden. Ook maakte ze melding van vergevorderde gesprekken over een samengaan met het 550 leden tellende Dutch Directors Guild. Daarnaast worden net als in de VS ook hier VOD-onderhandelingen gevoerd. Daarbij toont het bestuur zich vastberaden en volhardend.

Schrijven in een team

Scenarioschrijvers Ingrid van Berkum en Martin van Steijn (tevens acteur) deelden openhartig hun ervaringen met hun 28-jarige samenwerkingsverband als schrijfduo. Gestart als schrijvers voor Goede Tijden, Slechte Tijden maakten Ingrid en Martin vele meters, vertelden ze, resulterend in een volledig op elkaar ingespeeld duoschap en het dit jaar bij Videoland verschenen Hockeyvaders.

Hun geheim is dat ze plezier hebben in wat ze doen, kritiek op elkaar kunnen geven en, niet onbelangrijk, elkaar aanvullen. Waar Martin naar eigen zeggen voornamelijk van de structuur en de analyse is, draagt Ingrid de ideeën aan. Op een groot bord werken ze daarna volgens een inmiddels beproefd proces de grote lijnen én de details uit. Ze richten zich daarbij op het doorkijkeffect, opgebouwd aan de hand van cliffhangers. Martin stelde hierbij tevreden vast dat hun manier van werken zich laat samenvatten als “een goed huwelijk”.

Programmamaker, filmmaker en scenarist Salma Chafouk Idrissi haakte daarop in. Volgens haar karakteriseerde haar duoschap met scenarist Zainab Goelaman zich in eerste instantie als een beginnende relatie, waarbij wel meteen een huis moest worden gekocht. Door trial en error hebben ze elkaar leren kennen, vooral door “eerlijk en lelijk” naar elkaar te zijn. Dat dat gelukt is bewijst de ‘punkfeministische’ NPO-serie Katwalk, die ze schreven vanuit hun eigen ervaringen, maar toch nogal tegengesteld aan hun eigen werkelijkheid. Zainab, vertelde ze openhartig, werd in het bijzonder gemotiveerd door haar eigen moeder, die toen ze nog geen hoofddoek droeg opzien baarde met haar verschijning en “hoofden liet draaien” en sinds ze zich kleedt naar haar eigen wensen onzichtbaar lijkt.

Hoewel de twee scenaristen er aanvankelijk open ingingen, maken ze inmiddels duidelijke afspraken op papier. Uiteindelijk werkt dat voor hen beter. Ze adviseerden het publiek meer te focussen op zelfontwikkeling dan op professionele groei. Over dat laatste hadden ze als autodidacten als tip mee te doen aan alle bestaande talentenregelingen en vóór alles gewoon te beginnen.

Aanstormend talent

Twee van de vier schrijvers van kleuterserie Tentje Plof (EO) over kleuters op een camping schoven aan om hun ervaringen met het opleidingstraject NPO-Team Up te delen. Via dit traject onder leiding van Maarten Almekinders werden ze voor de serie geselecteerd. Beginnende scenaristen Aya Talmon en Lorans al Dandachli, beiden van de Filmacademie, werken in een writers’ room onder leiding van hoofdschrijver Tijs van Marle (tevens bestuurslid van het Netwerk). Hij is zelfverklaard kampeerfan en schrijft bij voorkeur voor kinderen. Naar eigen zeggen hoofdzakelijk omdat “kinderseries korte afleveringen hebben, die vaak herhaald worden en bovendien van invloed zijn op de ontwikkeling van kinderen”. Van Marle vindt dat eigenlijk wel “sexy”.

Elk van de vier schrijvers krijgt een deel van de zestien afleveringen toebedeeld, maar ze werken wel samen. “Een schrijverscollectief moet bij je passen”, stelde Lorans. “Samen ben je een Ferrari in plaats van een Citroën. Dat wat de serie nodig heeft, moet je uitgangspunt zijn. Je ego kun je beter bij de deur laten.” Aya beaamde dat het fijn werkt gezamenlijk ideeën te kunnen bespreken, al is het soms lastig als het pad je niet bevalt. Ze wekte niet de indruk zich daardoor uit het veld te laten slaan.

Afscheid van Marieta van Olphen

Het vertrek van Marieta van Olphen, bijna drie decennia lang het moederhart van het Netwerk, kon niet onopgemerkt voorbijgaan. Met behulp van AI werd ze in een video omgetoverd tot een digitale Marieta, die helaas niet zo effectief bleek. Gelukkig kreeg Van Olphen in levende lijve echte bloemen overhandigd.

De dag werd doorweven met video’s waarin Claire Zhou, Nathan Vecht en Gabriel Calvo Nencel hun gedachten lieten gaan over de bedreigingen en (on)mogelijkheden van AI, waarbij met name werd gewezen op het gebrek aan emoties bij het veelbesproken computerprogramma. Gedeelde conclusie was dat we niet bang hoeven zijn voor AI, we kunnen altijd nog onder een boom verhalen vertellen.

Netflix-serie: How to Sell Drugs Online (fast)

De Duitse makers Philipp Käßbohrer en Matthias Murmann werken als scenarist en producent voor eigen series en geven leiding aan een studio van 120 mensen. Ze noemen zichzelf de “ambassadors of fun”. Geheel in die geest gaven ze een komische presentatie over hun ervaringen met het maakproces aan de hand van verfrissende infografics met als ultieme dilemma: Do I quit or do I stop? Hun advies: vooral doorgaan. Net als eerdere sprekers van de dag adviseerden ze het publiek het eigen ego nadrukkelijk thuis te laten, waarbij de vergelijking werd getrokken met de onmin binnen the Beatles.

Op de vraag hoe de makers zorgen voor het doorkijkeffect benadrukten ze dat ze bij voorkeur karaktergedreven scenario’s schrijven, en luisteren naar feedback uit hun team. Als voorbeeld haalden ze de beroemde editor Verna Fields aan. Zonder haar dringende advies was Jaws van Steven Spielberg niet half zo spannend geweest. Over doorkijkeffect gesproken. 

Smithuijsen vroeg Käßbohrer en Murmann naar hun entree bij Netflix. Ook hier bleek “vooral doorgaan” te lonen. Na het eindeloos pitchen van het idee van een serie over een 17-jarige drugsdealende scholier zei Netflix uiteindelijk ja. In eerste instantie werd het team volkomen vrij gelaten. Nadat er naast een vestiging in Amsterdam ook een afdeling in Berlijn werd geopend, kwam er meer sturing vanuit de streamingsdienst en ervoeren de makers minder speelruimte. Inmiddels is door corona en inflatie weer meer tijd voor overleg. De succesvolle serie telt inmiddels vier seizoenen en een prequel. Het wachten is nu nog op goede financiële regelingen voor de makers.

Kort

Terugkerend thema van de middag bleek toch dat om het doorkijkeffect te bereiken, scenaristen eenvoudigweg moeten doorgaan met schrijven en niet moeten opgeven. En als ze schrijven in gezelschap, laat je ego thuis!