Slaag jij als ouder ook, als je kind slaagt?

Op het IFFR gaat deze week de film Goud in première, een intiem en herkenbaar drama over een vader en zoon, Ward en Timo, die dezelfde droom delen: Olympisch goud voor Timo. Maar wiens droom is het eigenlijk echt, begin je je af te vragen gedurende de film. We spraken met scenarioschrijfster Anne Hofhuis (Wildflowers, Messias, Alleen op de wereld).

Waar kwam het idee voor Goud vandaan?
 
Rogier Hesp, de regisseur van Goud, kwam met een krantenbericht over een vader, die zijn volwassen zoon doodschoot omdat die niet meer de top in het kogelstoten zou kunnen bereiken. Ik vond het vader-zoon-drama interessant, maar had moeite met de dramatische rollen. De geestesziekte van de vader uit het bericht stond een invoelbaar persoonlijk dilemma in de weg. De zoon had zich niet weten te bevrijden, maar had daartoe ook geen wil getoond, leek het.
 
Ik bedacht dat de zoon jonger moest zijn en een groot offer moest brengen. Iedere jonge sporter droomt van goud, maar onze hoofdpersoon Timo moest met zijn keuze bereid zijn meer te verliezen dan goud alleen. Zoals we het omschrijven in de persmap: “‘Vader schiet kogelstotende zoon dood’, een krantenbericht dat jaren geleden de oorsprong was van het filmverhaal van Goud. De zoon, die altijd door zijn vader was getraind, was inmiddels 36. Goud zat er niet meer in. Was het frustratie, teleurstelling, wraak? De zoon had de belofte niet ingelost en belichaamde het falen. Hij leek zijn terechtstelling zelfs lijdzaam te ondergaan.
 
Het universele vader-zoon-thema intrigeerde ons. Slaag jij als ouder ook, als je kind slaagt? En als het faalt, heb jij dan gefaald? In een maatschappij die zo gericht is op prestatie en maakbaarheid is de grens tussen aanmoediging en dwang dun. Er zijn voorbeelden genoeg van overambitieuze, terroriserende vaders, zoals die van de tennissers Andre Agassi en John van Lottum. Kan een vader zover gaan, dat hij zijn zoon omwille van een prestatie kapot wil maken? En hoe zit het met de zoon zelf? Op welk moment realiseert hij zich wat de prijs van presteren is? Verzet hij zich, en hoe? Wat als een zoon zelf aan de opdracht om te slagen een betekenis van mythische proporties heeft gegeven?
 
Op een gegeven moment beseft Timo dat zijn opdracht onmogelijk is. De gedachte dat hij met het goud, dat zo dichtbij is, iets kan oplossen van zijn vaders pijn en van zijn eigen verdriet is niets anders dan een kinderlijke illusie. Timo’s mentale groei laat hem de dingen ineens in het juiste perspectief zien. Vindt hij de moed en de kracht zichzelf te bevrijden uit een zelfbedachte gevangenis, van een zelfopgelegde missie? De toekomst is leeg. Zonder goud, zonder vader desnoods, maar met ruimte om nieuwe, eigen keuzes te kunnen maken.”

Een persoonlijk verhaal? Wij hebben drie zonen en ik hoop dat zij de voortdurende stimulans om zich te ontplooien nooit als voorwaarde voor aandacht en liefde hebben gevoeld.
 
Hoe was de samenwerking met Rogier?
 
Prima. Rogier is een serieuze en talentvolle regisseur. Daarnaast is hij een heel aardige man.

Waar heb je leren schrijven? 
 
Ik tekende altijd. Ik heb lang gedacht dat ik, omdat ik al tekende, niet mocht schrijven. De techniek van het schrijven voor film en televisie heb ik geleerd aan de Scriptschool, tegenwoordig Script Academy.

Je hebt een tijdje Art Direction gedaan, las ik. In hoeverre lees je dat terug in jouw scenario’s? 
 
Ik heb de Design Academy in Eindhoven gedaan en daarna gewerkt voor reclamebureaus. Naast de invalshoek om een boodschap zo helder, zo dwingend of zo opvallend mogelijk over te brengen, bedenk je de beeldtaal die daar het beste bij past. Niet ik, maar de copywriters, schreven de headings en de body copy. Toen ik voor mijzelf begon, deed ik lekker allebei. 

Ook als ik schrijf voor film kan ik het niet laten om mooi en vooral beeldend te schrijven. Als het script klaar is, heb ik de film al gezien. In mijn hoofd. Mijn scripts lezen lekker en dat heeft, denk ik, geholpen om verhalen onder de aandacht te brengen. Voor regisseurs is het soms minder fijn. Ik laat weinig open, dus die ruimte moeten zij weer terugwinnen.

Wat heb je gedaan om je voor te bereiden op het schrijven van deze film?
 
Wat niet? Ik heb gesproken met turners en trainers, samen met Rogier trainingen bijgewoond, ben naar wedstrijden gegaan, heb mij de sprongen en de ingewikkelde puntentelling eigen gemaakt, heb gesproken met fysiotherapeuten, mensen met een dwarslaesie. Ik heb boeken gelezen en films gezien over topsporters, ouder-kind-drama’s en de combinatie daarvan.

Hoe vond je het om een film binnen het Oversteek-traject te schrijven? 
 
Niet altijd makkelijk. Het traject duurde lang, met ongelofelijk veel overleg en weer nieuwe versies. Eerlijk gezegd vond ik dat er te veel mensen meekeken. Mijn fout was dat ik ieders suggestie wilde honoreren. Toen raakte ik verdwaald in mijn eigen verhaal en kon enkel met veel moeite de weg weer terugvinden. Wat ik ervan geleerd heb is dat het onmogelijk is om het iedereen naar de zin te maken én een consistent verhaal te schrijven. In dit vak zitten allemaal creatieve mensen met talloze goede ideeën, maar ik ben de enige schrijver. Die rol zou ik stelliger moeten opeisen.

Wat inspireert jou?
 
Alles. Gedachtenexperimenten. Onverwachte invalshoeken. Ik zie snel iets voor me. 

Heb je ooit last van een writer’s block?
 
Nee. Ik wil altijd wel schrijven. Wat me soms blokkeert is de angst dat het onderwerp niets is. Dat wat ik fascinerend vind, anderen niet boeit. Daarom ben ik blij als mensen mij vragen “schrijf eens iets over dit of dat”. Meer dan een paar woorden hoef ik niet te horen om van start te kunnen gaan. Maar in ieder geval weet ik dan dat er tenminste een persoon is, die geboeid is door het onderwerp. Zie je, ik heb toch nog steeds een opdrachtgever nodig.

Wat kijk je zelf graag? 
 
Spannende fictie of docu’s, met een flink tempo en waarbij enig denkwerk vereist is. Historisch drama, hoe recent die geschiedenis ook is, biedt mij een breder venster op de actualiteit. Ik kan enorm genieten van mooie beelden. Ik vind het geweldig als je ziet dat er veel aandacht is besteed aan de locaties, de aankleding, de cameravoering, de dialogen en dat alles bij elkaar optelt. Een thema als het Britse koningshuis kan niet geloofwaardig worden uitgebeeld zonder de extreme zorgvuldigheid waarmee The Crown gemaakt is.

Wat is je favoriete Nederlandse film?
 
Twee Vlaamse films, mag dat ook? De helaasheid der dingen en The broken Circle Breakdown. Origineel, geestig en tragisch tegelijk. Tragiek en humor kunnen volgens mij niet zonder elkaar.

Wat voor advies zou je een beginnend scenarist geven?
 
Ik kan enkel de lessen doorgeven die ik zelf heb moeten leren. Bijvoorbeeld dat je het meeste lol in je werk houdt als je als schrijver een bepaalde autonomie opeist. Als iedereen jou gaat helpen een paard te tekenen wordt het een dromedaris. En: wat er daarna met je script gebeurt zal je moeten afwachten. Je levert tenslotte ‘maar’ een halffabricaat. De regisseur staat voor een bewonderenswaardige klus en moet zijn eigen magic doen.
 
Ten slotte heb ik ervaren dat het niet onverstandig is om in een vroeg stadium vast te stellen of alle sleutelfiguren in het maakproces, de schrijver(s), de regisseur, en de producent hetzelfde eindproduct voor ogen hebben. Probeer vooral toon en stijl te definiëren; wil iedereen hetzelfde verhaal vertellen op dezelfde manier? Hoe dramatisch moet het worden? Wat uit jouw script het eerste zal sneuvelen, is een zekere geestigheid. Humor is een kwestie van smaak, maar misschien ook wel het moeilijkste om te regisseren.
 
Goud is 27, 28, 30 januari en 1 februari op het IFFR te zien.