Omhoog kijken

Zoals u elders in deze Plot kunt lezen, ontvingen we in het Van Deysselhuis onlangs een stel prominenten uit de filmwereld om de Stand van het Scenario op te nemen. Niet omdat het zo slecht gaat, meer vanuit het gevoel dat het altijd beter kan.

Het afgelopen jaar leverde met o.a. Quality Time, Brimstone, In Blue en Broers een stel opvallende films op en daarmee doen we het helemaal niet gek als je het vergelijkt met andere, vaak geprezen West-Europese landen als België of Denemarken. Ook daar worden niet aan de lopende band meesterwerken gemaakt. Toch bekruipt me soms het gevoel dat de allerbeste Europese films van het jaar de lat vaak wat net hoger durven te leggen dan we hier in Nederland gewend zijn. 

Ik ga ervan uit dat de meeste Plot-lezers de magnifieke Gouden Palm-winnaar The Square van regisseur-scenarist Ruben Östlund inmiddels wel gezien hebben. Over de Aapman-scène in die film had ik het laatst met een producent, die zei: “Dat is nou zo’n scène die nooit in een Nederlands scenario terecht zal komen, omdat het Fonds het te gewaagd zou vinden. Sterker nog, de scenarist die zoiets zou verzinnen, zou ‘m onmiddellijk weer schrappen omdat hij ervan uit zou gaan dat het Fonds, of zijn eigen regisseur dan wel producent zou vinden dat het te ver ging.” Maar dat is het hem nou juist, vond de producent: waar je als scenarist denkt dat het te ver gaat, daar moet je juist omhoog durven kijken en verder gaan.

Behalve voor The Square gold dat vorig jaar ook voor bijvoorbeeld het ijzingwekkende scheidingsdrama Loveless van regisseur-scenarist Andrey Zvyagintsev en scenarist Oleg Negin, waarin de verdwijning van een kind uitgroeit tot een metafoor voor de morele leegte van de huidige Russische samenleving. En ook voor de huiveringwekkende wraakthriller The Killing of a Sacred Deer, waarin de Griekse filmmaker Yorgos Lanthinos een succesvolle man laat boeten voor een fout uit zijn verleden. 

Nu kun je ook over de meest geprezen Europese films van het jaar hartstochtelijk van mening verschillen – ik heb mensen met droge ogen horen beweren dat Loveless te zwaar op de hand is, The Square een groteske circus-act en The Killing of a Sacred Deer volkomen inhoudsloos (drie keer quatsch, maar dat terzijde, want iedereen heeft recht op zijn of haar eigen mening, zelfs al is het de verkeerde), feit is dat deze films niet alleen grenzen durven opzoeken maar ze ook ruimschoots overschrijden. 

Maar zoals gezegd, het is niet dat Nederland het hopeloosje van de internationale filmklas is. Brimstone van Martin Koolhoven won zelfs een European Film Award, al was het dan voor de make-up van Leendert van Nimwegen, die ooit deel uitmaakte van het make-up team van het voor een Oscar genomineerde Shadow of The Vampire. 

Over Oscars gesproken, ook dit jaar spreekt Nederland een woordje mee: cameraman Hoyte van Hoytema – twee keer afgewezen op de Filmacademie maar sans rancune geschoold in Polen en Zweden – is genomineerd voor zijn camerawerk van het deels in Nederland gedraaide en voor Beste Film genomineerde Dunkirk, waarin ook een bijrol is weggelegd voor acteur Jochum ten Haaf. En hoewel Blade Runner 2049 alleen in een aantal technische categorieën werd genomineerd, straalt een deel van deze Oscar-glans toch af op de opvallende verschijning van Sylvia Hoeks en Sallie Harmsen in de film. 

Blade Runner 2049 werd helaas niet het kassucces waarop vooraf was gehoopt, maar datzelfde gold voor de meeste Nederlandse films die in 2017 in de bioscoop werden uitgebracht. Zonder de bezoekers van al in 2016 uitgebrachte films als Soof 2 en Onze Jongens was het marktaandeel nog veel lager geweest. 

Op televisie was er begin 2018 wel een verrassing te melden: de door Ilse Warringa en Diederik Ebbinge geschreven serie De Luizenmoeder zag de kijkcijfers stijgen van 750.000 kijkers voor aflevering één naar bijna 1,4 miljoen voor aflevering twee en 2,4 miljoen voor de derde aflevering, een ongekende stijging. De politiek incorrecte humor over het alledaagse wel en wee op een basisschool ergens in de Nederlandse provincie raakt een snaar bij kijkers die normaal gesproken niet zo snel de weg naar NPO 3 weten te vinden. Een vervolg is onvermijdelijk en wellicht hebben de makers ook wel een bioscoopfilm voor ons in petto. Die zou dat dalende marktaandeel weer een flink zetje omhoog kunnen geven.