INT. BUREAU – REGELS

In deze tweede aflevering van de columnserie over de praktische kanten van het scenarioschrijvengaan Brian De Vore en Marc Veerkamp in op de vraag: hoe om te gaan met de scenariowetten?

MARC: We moeten het hebben over “de regeltjes”: hoe ga je om met scenarioregels, welke stoot je af en welke omarm je?

BRIAN: Toen ik net begon met scriptschrijven, vond ik de bekende scenarioboeken gekmakend, omdat ik ze niet goed kon toepassen in mijn eigen werk. Eigenlijk kende ik maar twee smaken: of ik volgde heel braaf de regels, maar dan werd het compleet levenloos, of ik schreef puur op intuïtie, maar dan klopte het technisch niet. Het heeft me veel tijd gekost om ergens in het midden uit te komen. Hoe zit dat met jou?

MARC: Ik kreeg op mijn zestiende het boek Hoe Schrijf je een Scenario?, de Nederlandse vertaling van Syd Field’s Screenplay. Toen ik dat las, was het net alsof ik een soort bril op kreeg waardoor ik alles helder zag. Opeens begon ik scenario-elementen te herkennen in films. In die tijd heb ik daar heel veel aan gehad, maar als je vervolgens begint te werken, is het de kunst om je eigen stem te ontwikkelen. Het gevaar van die scenarioboeken is dat ze daar een rem op kunnen zetten.

BRIAN: Precies, ze zijn vrij dogmatisch. Het stoort me ook dat ze altijd aankomen zetten met dezelfde twee films, namelijk Witness en Tootsie, alsof dat de enige twee geslaagde films uit de filmgeschiedenis zijn.

MARC: (lacht) Of Three Days of the Condor! Die passen gewoon perfect in hun mal. Op zich prima voorbeelden, maar ik merk dat veel films die bij mij goed vallen juist van die regeltjes afwijken. Als je veel ziet en maakt en weet hoe alles werkt in methodische zin, krijg je juist zin in films die de regels in de wind slaan.

BRIAN: Tarantino is hier meester in, vind ik. Kijk maar eens naar Once Upon a Time in Hollywood. Wat voor modellen kun je daarop plakken? Als je het door de lens bekijkt van Syd Field of Robert McKee is het een knettergekke film. Al die sequenties met Brad Pitt die rijdt door de Hollywood Hills, het gaat maar door, maar ik smul ervan!

MARC: Je kunt heerlijk verdwalen in die film.

BRIAN: Wat zijn eigenlijk de scenarioregels die jij toepast in je eigen werk? Wat zijn jouw ankers?

MARC: Ik heb het idee dat veel basisdingen, zoals een crisis en een climax, er automatisch altijd wel insluipen. Maar de scripts die ik schrijf hebben soms ook hun eigen wetten. Er wordt gezegd dat karakters een ontwikkeling moeten doormaken. Dat werkt in vele vormen van drama, maar ik heb jarenlang korte sketches geschreven voor Sesamstraat en daarin ontwikkelen de personages zich niet. Ze leren wel iets, maar lijken die kennis bij hun eerstvolgende optreden alweer te zijn verloren. Tommie, Pino en Ieniemienie blijven altijd hetzelfde, die kennen na meer dan veertig jaar nog steeds niet het alfabet! Het idee is dat er een soort one size fits all dramaturgie is, daar geloof ik niet in. Hoe zit het met jou?

BRIAN: Ik heb eigenlijk maar één harde regel en dat is dat er in elke scène iets op het spel moet staan, dat er conflict in moet zitten. Dat is de enige regel die ik echt bewust naleef, omdat ik anders de scène niet kan schrijven. Als ik weleens zit te ploeteren met een scène is het ook vaak omdat het conflict niet duidelijk is, wat overigens niet betekent dat elke scène een ruzie of een schreeuwpartij moet zijn. Het conflict mag ook verborgen zitten, dan lijkt er ogenschijnlijk niks aan de hand, maar zit er stiekem iets onder.

MARC: Subtekst.

BRIAN: Precies, verder merk ik dat ik veel regels onbewust toepas, dat zijn dingen die ik mezelf met de jaren heb aangeleerd door veel te kijken en te schrijven. Zo heb ik laatst een script geschreven voor een tv-aflevering van 50 minuten. Pas toen ik klaar was, zag ik: ah, daar zitten de act-breaks. Die waren qua opbouw behoorlijk in overeenstemming met een klassieke opbouw, maar ik had ze daar niet bewust neergezet.

MARC: Als dat gebeurt dan ben je als scenarioschrijver echt spekkoper. Eigenlijk is het ‘t beste om zo lang mogelijk intuïtief te werken en wanneer je behoefte hebt aan een checklist, kun je die methodes erop naslaan.

BRIAN: Net als de Dikke van Dale. Je gaat ook niet een zin zitten schrijven met het woordenboek ernaast.