Het evangelie volgens Monty Python

Het ontstaan van een scenario is vaak een spannend verhaal op zich, vol bizarre wendingen en conflicten. Life of Brian wordt vaak gezien als een parodie op het leven van Jezus. Is dat wel terecht?

Het verhaal achter een van de meest controversiële films aller tijden begint in Amsterdam. Eric Idle en Terry Gilliam deden onze hoofdstad aan tijdens hun promotour voor Monthy Python and the Holy Grail. In een bar beklaagden ze zich over de pers, die hen steeds doorzaagde over hun toekomstplannen. In Holy Grail parodieerde het team de allergrootste Britse held, koning Arthur. Konden ze daar overheen? Nou, misschien.

Idle bedacht voor de gein een titel: Jesus Christ Lust for Glory. Al snel vlogen de grappen over en weer. Zo zagen de twee al voor zich hoe de voormalige timmerman Jezus zich tijdens de kruisiging beklaagde over het beroerd getimmerde kruis. Vanuit de grappen ontstond een serieus plan: een komische biopic over de Messias. Ondanks de maatschappelijke invloed van het geloof, maakte vrijwel niemand komedies over de Bijbel of Jezus. De twee legden hun plan voor aan collega’s Graham Chapman, John Cleese, Terry Jones en Michael Palin. Het Monty Python-team speelde destijds met het idee voor een direct vervolg op The Holy Grail, maar dit plan klonk interessanter. Alleen Jones sputterde nog eventjes tegen: Bijbelfilms hebben altijd van die saaie kostuums.

De Pythons herlazen de evangeliën en de Dode Zee-rollen. Ze kwamen tot de conclusie dat er weinig mis was met Jezus zelf. Sterker nog, over het algemeen waren ze het roerend met hem eens. In de woorden van Terry Jones: “Voor mijn gevoel was Jezus a bloody good bloke, ook al was hij niet zo grappig als Margaret Thatcher.” “Christus was wijs en flexibel en intelligent”, vond Cleese. “Komedie gaat juist over andere dingen: afgunst, hebzucht, kwaadaardigheid, gierigheid, lust en domheid.”

Ze bewandelen een andere weg: niet Jezus wordt het mikpunt, maar de instituties die zijn gedachtengoed claimen. Waar Christus naastenliefde predikte, raakten de kerken juist ernstig verdeeld. De soms gewelddadige conflicten die dat opleverde waren volgens de Pythons niet te rijmen met het woord van de verlosser. Jezus was in hun ogen niet de juiste hoofdpersoon. Het evangelie volgens Python draaide vanaf nu om de gewone sterveling Brian Cohen. Aanvankelijk werd bedacht dat hij de dertiende apostel zou zijn, die altijd te laat was voor alle wonderen. Dit idee werkte niet: Brian stond nog steeds te dicht bij Jezus.

Christus zelf is slechts op twee punten in de film te zien, als baby en tijdens de Bergrede (maar dan van veraf). Brian wordt toevallig op dezelfde dag geboren in de stal ernaast. Zijn leven loopt synchroon aan dat van Jezus. Door een samenloop van omstandigheden wordt hij aangezien voor de Messias. Brian krijgt tot zijn verbazing steeds meer volgelingen. Hij probeert hen af te schudden, maar de uitdijende meute wordt juist fanatieker. Die aandacht komt hem slecht uit: hij is lid van The Peoples Front of Judea, een verzetsgroep die zich richt tegen het Romeinse gezag. Deze linkse splinterbeweging streeft een revolutie na, maar raakt slaags met andere bewegingen die hetzelfde willen. De revolutionairen lijken in al hun verscheurdheid als twee druppels water op de kibbelende volgelingen van Brian.

Tijdens het schrijven verdeelden de Pythons het materiaal. Cleese werkte samen met zijn oude schrijfmaat Chapman, Jones met Palin, Idle schreef graag alleen en Gilliam broedde op de visuele aspecten van de film. Na een halfjaar lag er een eerste, vuistdikke versie. Volgens Jones moest er rigoureus worden geschrapt. “Anders duurde de film drieënhalve dag.” 

Tijd voor een volgende stap: vliegtickets boeken. Het voltallige Python-team vertrok naar Barbados. Vrouwen en partners bleven thuis. Op dit Caribische eiland hielden ze zich naar verluidt strikt aan kantoortijden. Natuurlijk was er afleiding. Waterskiën bleek leuk. En soms klopten bevriende rocksterren aan. Met Keith Moon speelden ze Scrabble en Mick Jagger leefde zich helemaal uit tijdens een potje Hints. Maar na twee weken lag er een fijngeslepen script waarmee ze aan de slag konden. 

De film werd een onvervalst schandaalsucces. Christelijke critici deden de film vaak af als een aanval op Jezus en zagen niet altijd in dat zij eerder zelf het mikpunt waren. In diverse Britse steden was de film verboden. Amerikaanse Christenen protesteerden zij aan zij met Joden en Moslims. Het katholieke Ierland deed de film in de ban, net als het Lutherse Noorwegen (een Zweedse filmslogan luidde: “Zo grappig dat hij verboden is in Noorwegen”). John Cleese merkte op dat het protest tegen de film de meest uiteenlopende gelovigen verenigde: “We hebben ze voor het eerst in 2000 jaar weer samengebracht.”