Eén film, twee visies

Schrijver en acteur Lykele Muus (34) studeerde in 2011 af aan de Amsterdamse theaterschool. Hij schreef en speelde in diverse voorstellingen om vervolgens de stap te zetten naar film en TV. Als acteur was hij onder andere te zien in Missie Aarde, Klem en Dertigers. Bij die laatste serie is hij tevens betrokken als scenarist. Daarnaast schreef hij de romans Eland, We doen wat we kunnen en Zo kan het dus ook. Met De Zitting (2021), die werd gerealiseerd in het kader van de Telefilm, maakt hij zijn debuut als speelfilmscenarist.

Je bent van oorsprong acteur, wat heeft je ertoe gezet om scenario’s te gaan schrijven?
“Ik probeer al langer om televisie- en filmplannen gerealiseerd te krijgen, maar dat is best lastig als je nog niet veel gemaakt hebt. Pas toen ik boeken ben gaan schrijven, werd het makkelijker om mensen te overtuigen van de kracht van een idee, of een plan. Daarnaast moet ik zeggen dat ik ook best eigenwijs ben geweest. Ik vind dat makers veel te snel concessies doen aan hun eigen ideeën, omdat het zo moeilijk is om iets gemaakt te krijgen in Nederland. Dat heb ik nooit gedaan en mede daardoor zijn veel plannen afgewezen.”

De Zitting gaat over een politicus die in de aanloop naar de verkiezingen wordt beschuldigd van verkrachting. Wat inspireerde je tot dit verhaal?
“Ik wilde al langer iets doen over seksueel misbruik en vooral over het machtssysteem dat het in stand houdt. Er is door #metoo weliswaar een aantal mensen gecanceld, maar niemand wordt veroordeeld, er is nul aandacht voor de slachtoffers. Een op de acht vrouwen in Nederland is weleens verkracht, maar daarvan leidt maar zes procent tot een veroordeling (bron: Fonds Slachtofferhulp). Er is iets mis in ons rechtssysteem, denk ik.”

Toch neem je in de film niet echt stelling.
“Als we te veel stelling hadden genomen, hadden we de discussie overgenomen, denk ik. Ik wilde juist een film maken waarover gesproken zou worden. Daarom bestond altijd het idee om het vanuit twee standpunten te vertellen. Het gaat er voor mij niet om of hij het wel of niet gedaan heeft, het gaat over macht en bewustzijn. Wat zijn de gevolgen bij vrouwen van het patriarchaat waar we in leven.”

De hele film speelt zich af in de rechtszaal. Hoe is dat idee ontstaan?
“Oorspronkelijk was het idee veel groter: ik wilde een #metoo-situatie helemaal uitpluizen van begin tot eind. Je begint in een studentenhuis, waar het incident plaatsvindt, je eindigt 25 jaar later in de rechtszaal en daartussen zie je hoe ze hier beiden hun hele leven mee omgaan, maar dat is natuurlijk superduur om te maken. Toen duidelijk werd dat het een Telefilm zou worden, moest ik een manier vinden om het verhaal kleiner te vertellen. In die tijd speelde die zaak van Blasey Ford, een vrouw die Brett Kavanaugh, een kandidaat voor het Amerikaanse Supreme Court, beschuldigde van seksueel misbruik. Ze getuigde hierover tijdens een hoorzitting van de juridische commissie van de Amerikaanse Senaat. Die vorm vond ik interessant. Je hebt verklaringen, politieke belangen en de hele wereld die toekijkt.”

Was research een groot onderdeel van het ontwikkelproces?
“Best wel, want hoe een rechtszaak in zijn werk gaat en is opgebouwd, is enorm bepalend voor de plot: wanneer iemand iets mag zeggen, wat de functie van het OM is, hoe ze met elkaar omgaan. Dat ligt allemaal vast, dus je kan niet zomaar gaan schrijven. Gelukkig zijn rechtszaken openbaar, je kunt er gewoon naartoe, en als je mazzel hebt, heb je echt een topdag, want het is heel spannend om daar te zitten.”

Hoe beviel de samenwerking met producent Nuts & Bolts en regisseur Saskia Diesing?
“Ik had een hele fijne producent – Marijn Wigman – die heel betrokken was, maar het inhoudelijk helemaal aan ons overliet. Dat is zeldzaam, maar eigenlijk zoals het zou moeten zijn. En Saskia Diesing, de regisseur, is zelf ook scenariste en geeft les daarin, dus die vertrouwde ik blindelings. Zij heeft het hele proces meegelezen en zich flink met het treatment bemoeid. Uiteindelijk hebben ook hoofdrolspelers Kim van Kooten en Jacob Derwig vanaf de eerste versie van het script meegelezen, dus er waren voldoende experts in de buurt.”

Lukt het dan nog wel om eigenwijs te zijn?
“Als je de juist mensen kiest om mee samen te werken, dan is dat niet moeilijk. Er is geen moment geweest waarop ik voor mijn gevoel eigenwijs moest zijn omdat een idee van Saskia niet klopte, of niet bij de film paste of zo. Als je de hele tijd eigenwijs moet zijn, omdat een regisseur het heel anders voor zich ziet, is het misschien een teken dat je met een andere regisseur moet werken.”

De Zitting wordt op 19 september uitgezonden op NPO 3 bij BNNVARA.