De positie van makers agenderen 

De carrière van Suzanne van Kordelaar begon in de financiële sector, maar enige jaren geleden stapte ze over naar de filmwereld. Op 1 september volgde ze Katja Lubina op als algemeen secretaris van Dutch Screenwriters & Directors (DS&D), het samenwerkingsverband tussen het Netwerk Scenarioschrijvers van de Auteursbond en de Dutch Directors Guild. Binnen deze functie gaat Van Kordelaar inzichten uit beide werelden combineren. Haar doel is “om de positie van regisseurs en scenaristen te versterken en de stem van de maker nadrukkelijker te laten horen”. 

Twintig jaar geleden ontmoette Suzanne van Kordelaar een Turkse hoogleraar, die haar vertelde over een opvallende uitvinding. “Het was een soort voorloper van AI. Hij had een computer ontwikkeld waar je tegen kon praten en die zich ‘s nachts voedde met het internet. Als je daar een vraag aan stelde dan rolde er in de ochtend een antwoord uit je printer. De uitvinding wilde hij ten gelde maken, maar dan wel in Europees verband en niet in de Verenigde Staten. Microsoft toonde interesse, maar daar wilde hij niet mee in zee. Dit was twintig jaar geleden, dus kun je nagaan wat er toen al gebeurde op het gebied van A.I.” 

Destijds was Suzanne van Kordelaar juriste in de financiële sector. Ze hield zich bezig met intellectueel eigendom, niet alleen van uitvinders, maar bijvoorbeeld ook van grote bands, kunstenaars en schrijvers. In haar laatste rol bij de bank was ze hoofd communicatie en werkte ze veel samen met creatieve freelancers.

Algemeen secretaris

Inmiddels zet ze zich weer in voor creatieve geesten. En buigt ze zich opnieuw over het fenomeen AI. Sinds 1 september is Van Kordelaar algemeen secretaris van de alliantie tussen het Netwerk Scenarioschrijvers en de Dutch Directors Guild. In deze functie zal ze de belangen van zowel scenaristen als regisseurs behartigen. Dat de keuze op Van Kordelaar viel is niet verwonderlijk, want hoewel ze veel voetstappen zette in de financiële wereld werkte ze ook enkele jaren voor Human Nature Films, een productiehuis dat veel documentaires maakt. “Ik hield me daar vooral bezig met de zakelijke kant.”

Ze leerde er echter ook veel over de creatieve en praktische kanten van het maakproces. Bovendien, met een partner als regisseur/producent, is deze wereld al jarenlang bekend terrein in de gesprekken aan de keukentafel.

Het was heel mooi om te zien hoe een groep mensen zoveel eigen tijd in het project stopte. Dat vind ik tegelijkertijd ook kwetsbaar aan deze sector

Nadat ze zelf voor een producent ging werken besefte ze pas hoeveel inspanning het kost om een fictiefilm te maken. “Vorig jaar produceerden we samen met Mile 13 Media ook een speelfilm: Kain (scenario Ellen Barendregt, Aliefka Bijlsma en Dorien Goertzen, regie Gabriël Bauer). De hoofdpersoon hierin is een man met autisme. De film is deels geïnspireerd door het karakter en de ervaringen van hoofdrolspeler Daniël Gellvoet. Hij heeft zelf ook een vorm van autisme. Het was super bijzonder om te zien hoe zo’n film tot stand komt. De makers waren zeven jaar bezig om Kain geschreven en gefinancierd te krijgen.

Er moest tijdens het draaien gekeken worden naar hoe je een prikkelarme set creëert. En hoe zorg je ervoor dat mensen niet te veel uren maken? Maar ook: hoe verzeker je zo’n project, want dat is ook lastig. Het budget was laag, we hebben ons eigen kantoor gebruikt als set. Dat werd helemaal geverfd en vervolgens in een weekend weer teruggetoverd in de oude staat. Het was heel mooi om te zien hoe een groep mensen zoveel eigen tijd in het project stopte. Dat vind ik tegelijkertijd ook kwetsbaar aan deze sector.”

Van Kordelaar weet hoe makers in de wedstrijd staan, wat ze wel of niet van werkgevers en fondsen kunnen verwachten. “Ik ben bijvoorbeeld betrokken geweest bij meerdere filmpitches. Dan zie je hoe die worden beoordeeld en ook de frustraties die daarbij horen. Ik weet hoe het is om keihard aan iets te werken om daarna afgewezen te worden op elementen die je vrij makkelijk zou kunnen aanpassen. En ik heb gezien hoe mensen hun ziel en zaligheid in producties stoppen en na een ‘nee’ toch de veerkracht hebben om op zoek gaan naar plan B. Het is altijd een combinatie van maken en een soort ondernemerschap.

Omdat ik een zakelijke achtergrond heb, verwonder ik me erover dat men in Nederland zo weinig over heeft voor creativiteit. Uiteindelijk is de intrinsieke motivatie van de maker zo groot dat ze hun werk ook gratis zouden maken. Precies dat is mijn persoonlijke motivatie in deze functie: daar voor makers een betere balans in aanbrengen.”

Financiële en juridische aspecten

Soms mist Van Kordelaar onder makers “een stukje bewustwording. Ik zou iedere maker aanraden zich minimaal te verdiepen in de financiële en juridische aspecten van het vak. Als zelfstandige wordt er steeds meer van je gevraagd. Neem bijvoorbeeld de wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), die schijnzelfstandigheid moet voorkomen. Mogelijk krijg je daar als zzp’er (zelfstandige zonder personeel) mee te maken. En neem bijvoorbeeld je auteursrecht, teken je dat weg of is een licentie voldoende? En ik merk dat het in deze sector vol freelancers weleens vloeken in de kerk is, maar het kan geen kwaad om na te denken over later, over je pensioen. Kennis daarover wordt extra belangrijk nu er veel wordt bezuinigd.” 

Dat er gesneden zal worden in bijvoorbeeld het budget van de NPO is grote uitdaging voor de sector, maar wie zich blindstaart op de donkere wolken mist de straaltjes licht die daar zo af en toe doorheen glippen. Zo lijkt het na jaren toch te zijn gelukt om een overeenkomst te sluiten met streamingdiensten over auteursrechten. Van Kordelaar volgt het op de voet, maar kan er nog niet veel over kwijt. De regeling staat op dit moment nog in de grondverf, dus verdere details volgen. Ook op het gebied van fair pay worden stappen gezet. Ook hoe deze regeling precies wordt ingevuld is op dit moment nog niet duidelijk. “Wij zijn nu aan het kijken hoe we fair pay op maat kunnen inrichten voor schrijvers.”

Wie de film en televisiesector binnenstapt, voelt zich soms een beetje Alice in Wonderland. Het is een wirwar van verenigingen, organisaties en platforms, de afkortingen vliegen je om de oren: DAFF, NAPA, RODAP etc.. In de filmsector hebben zelfs koepelorganisaties hun eigen koepelorganisaties. Hoe vind je daar je weg in? 

“Ik ga overal heen en maak met iedereen kennis. Ik probeer nu uit te vinden welke koepel over welke koepel gaat, maar vooral ook hoe zij ons kunnen helpen. Het zijn er veel, maar het zijn wel allemaal goeie, nuttige organisaties. De besturen van het Netwerk en de DDG hebben volop contact met dit werkveld, en ik kan ze daar nu bij ondersteunen.

Vanuit mijn rol kan ik proactief en agenderend zijn om zo de bewustwording rondom de positie van makers te vergroten en te versterken

Dat is ook wel nodig, want er zijn erg veel meetings en overleggen. Het kost bestuursleden vaak moeite om het bij te benen. Het zijn allemaal makers met volle agenda’s. Meestal komen ze er niet aan toe om proactief mee te doen aan al die overleggen. Ze volgen wat er speelt, maar het is naast een fulltime bestaan als schrijver of regisseur niet altijd mogelijk om je zo goed voor te bereiden dat je ook effectief invloed uit kunt oefenen.

Vanuit mijn rol kan ik proactief en agenderend zijn om zo de bewustwording rondom de positie van makers te vergroten en te versterken. Dat klinkt misschien ambitieus, maar ik denk dat het goed is om met z’n allen de koers te bepalen en daaraan vast te houden.” 

Onontkoombare opmars AI

Gaandeweg keert Van Kordelaar weer terug naar het onderwerp waar ze het interview mee begon: kunstmatige intelligentie. Was dat in de beginjaren van haar loopbaan nog een curieus fenomeen, inmiddels steekt het overal in de audiovisuele sector de kop op. De opmars van AI raakt de beide bloedgroepen van de DDG en het Netwerk Scenarioschrijvers. De Auteursbond lanceerde op 17 oktober al de campagne AI = Jatwerk (zie ook het andere hoofdartikel in deze editie), waarbij de positie van schrijvers in het algemeen centraal stond. Regisseurs hebben specifieke problemen: hier en daar worden ze al vervangen, bijvoorbeeld tijdens de opnamen van televisieprogramma’s.

“Het klinkt obligaat, maar AI is een kans en een bedreiging. Niemand kan voorspellen hoe het zich gaat ontwikkelen, maar voor echte schurende creativiteit heb je volgens mij mensen nodig. Zouden al die baanbrekende series van de laatste jaren door AI bedacht kunnen worden? Zelf verwacht ik niet dat een computer series als Bodem kan schrijven. AI kopieert alleen maar. En dat is nu precies wat eigenlijk niet mag. De wetgeving loopt op dit gebied enorm achter. Het is toch raar dat je zelf expliciet moet aangeven dat je geen toestemming geeft om je werk te laten kopiëren? Je ziet nu ook dat AI de inhoud van piratensites scrapet, waar illegaal ondertitelde films op staan. Zo komen ze toch aan de inhoud van je script.

Aan de andere kant denk ik dat AI geweldige mogelijkheden biedt om met lage budgetten mooie films te maken. Straks kan alles vrij makkelijk gesimuleerd worden, zoals bijvoorbeeld kostbare locaties. Dan hoef je niet meer voor opnamen naar de noordpool. Als je het kunt inzetten voor je eigen visie, biedt kunstmatige intelligentie misschien wel kansen. Dan moet de achterkant goed geregeld zijn. De wetgever loopt op het gebied van rechten gigantisch achter. En dat terwijl de techniek zich razendsnel ontwikkelt. Kijkers kunnen nu al helemaal zelf eigen afleveringen van The Simpsons maken.” 

Suzanne van Kordelaar ziet dat veel organisaties hun krachten ook bundelen op Europees niveau, zo ook het Netwerk Scenarioschrijvers binnen de Federation of Screenwriters in Europe (FSE). We volgen de internationale ontwikkelingen rondom AI nauwgezet. “Dit gaat heel veel impact hebben, daarom is het belangrijk dat mensen lid zijn van organisaties als het Netwerk Scenarioschrijvers en de DDG. Dan kun je samen met vakgenoten proberen om deze ontwikkeling voor je te laten werken en niet tegen je.”