Compromisloos einde

Het ontstaan van een scenario is vaak een spannend verhaal op zich. In deze aflevering van de rubriek De conceptie: hoe Callie Khouri koppig vasthield aan een compromisloos einde voor Thelma & Louise.

Wonder Woman en Captain Marvel worden in de markt gezet als baanbrekende actiefilms met vrouwelijke helden. Wie de jaren negentig heeft meegemaakt, herinnert zich een eerdere film die actie combineerde met complexe vrouwelijke hoofdfiguren en feministische thematiek. Thelma & Louise was geen gestroomlijnd product uit een superheldenfranchise, maar gebaseerd op een spec script van een debuterende schrijver, die weigerde compromissen te sluiten over haar gewaagde slot.

In de jaren tachtig deed Callie Khouri productiewerk in de florerende wereld van muziekvideo’s, zij het niet met onverdeeld genoegen. Ze was gefrustreerd over hoe vrouwen werden uitgebeeld en zag geregeld hoe werd weggekeken bij seksuele intimidatie van danseressen. Toen ze na een opname-avond naar huis reed, kwam ze op een idee dat zoals veel van de beste filmideeën in één zin is samen te vatten: twee vrouwen gaan samen op een criminele roadtrip, die ermee eindigt dat ze met hun auto de Grand Canyon inrijden.

Twijfel

Tegelijkertijd was er veel meer dan een enkele zin. “Ik voelde de hele film”,  zei Khouri later in een interview. Nu moest dit gevoel uitkristalliseren tot een verhaal. Het idee zou nog zes maanden in haar brein marineren, voordat ze begon met schrijven. Hoewel ze theaterwetenschappen had gestudeerd, had ze nooit de ambitie gehad om scripts te schrijven. Ook twijfelde ze. In Hollywood werkte iedere set-assistent en parkeerbediende aan een spec script. Wat had zij daaraan toe te voegen? Toch was haar idee sterker dan haar aarzeling.

Voor voorbeelden keek Khouri naar de heldinnen uit films uit de jaren ’30 en ’40, gespeeld door actrices als Katherine Hepburn, Carole Lombard en Rosalynd Russell

De personages kregen geleidelijk vorm. Khouri’s heldinnen zouden geen domme blondjes of femmes fatales zijn of andere standaard vrouwenfiguren uit Hollywood. Evenmin zouden ze hun misdaden plegen uit hebzucht of kwaadaardigheid. Dit moest het verhaal worden over twee alledaagse, gemarginaliseerde vrouwen, die zich losmaken van de rollen die de samenleving aan hen heeft opgelegd. Voor voorbeelden keek Khouri naar de heldinnen uit films uit de jaren ’30 en ’40, gespeeld door actrices als Katherine Hepburn, Carole Lombard en Rosalynd Russell. Hierin zag ze de driedimensionale, zelfbewuste, vrouwelijke hoofdpersonages, die steeds zeldzamer waren geworden in Hollywood.

Zo ontstonden Thelma en Louise, twee hartsvriendinnen uit een buitenwijk, de ene een ongelukkig getrouwde huisvrouw en de andere een onafhankelijke serveerster met een beladen verleden. Als tijdens een vakantieweekendje Thelma bijna wordt verkracht, schiet Louise de dader dood. Op de vlucht voor de politie ervaren ze enkele dagen een gevoel van verbinding, bewustwording en empowerment. Als ze op het eind door de politie zijn omsingeld, rijden ze na hun bevrijdende avontuur liever het ravijn in dan gepakt te worden.

Beeldtaal

Khouri schreef het scenario voor Thelma & Louise in de loop van enkele jaren tussen haar freelance werk door. Haar ervaring in de productie van muziekvideo’s bleek niet louter negatieve inspiratie te bieden. Het had haar gedetailleerde kennis opgeleverd van de praktijk van het filmmaken en helder inzicht in beeldtaal. Dit kon ze in haar schrijfwerk benutten. Het begin van de film, als Thelma en Louise nog vastzitten in hun burgerlijke leven, moest eruitzien als een meubelcatalogus. Naarmate ze zich vrijvechten, moest de stijl rauwer en realistischer worden.

Producer Amanda Temple nam het script onder haar vleugels. Zij maakte een ronde langs de studio’s, in de hoop voldoende budget los te peuteren om de film te maken als lowbudgetproductie. Her en der werd met interesse gereageerd, maar tijdens gesprekken was er steevast één terugkerende vraag die een vervolg onmogelijk maakte: hoe ga je het einde veranderen? Dit was onbespreekbaar voor Khouri.

Ridley Scott onderkende wél de kracht van het slot. Aanvankelijk wilde hij de film louter produceren, maar tijdens de gesprekken met Khouri bleek de Brit zowel de thema’s als de visuele stijl zo goed aan te voelen, dat ze hem overhaalde het zelf te regisseren. Zo werd Thelma & Louise een grote Hollywoodfilm. De veranderingen in het script bleven minimaal. Er werd wat ingekort en bepaalde locaties vroegen om een iets andere insteek.

Toen Thelma & Louise was gefilmd, gemonteerd en werd vertoond aan een testpubliek besloot Scott toch om het einde te veranderen, zij het niet zo drastisch als eerder van Khouri werd gevraagd. Aanvankelijk had Scott de val van de twee hoofdfiguren naar de bodem van de Grand Canyon lang uitgerekt. Dit werd ervaren als te deprimerend na zo’n opwindend verhaal. In plaats daarvan eindigt de film met een freeze frame op het moment dat de auto door de lucht vliegt. Zo eindigt Thelma & Louise in een vlaag van triomf.

Thelma & Louise werd een enorm succes en Khouri mocht de Oscar voor het beste oorspronkelijke script in ontvangst nemen. Het roept de vraag op waarom twee factoren van dit succes zo’n zeldzaamheid zijn geworden: spec scripts en actiehelden zonder superkrachten.