Juridische hulp auteurs

Een van de minder zichtbare maar niet minder belangrijke werkzaamheden van de Auteursbond is Stichting Rechtshulp Auteurs. Sinds 1990 komt het bestuur van de SRA maandelijks bijeen om schrijvers van alle disciplines in conflicten met uitgevers, distributeurs, producenten en andere opdrachtgevers bij te staan. Denk hierbij aan bemiddeling, juridisch advies of financiële ondersteuning bij een eventuele rechtsgang.

Hoewel de Auteursbond geregeld schrijvers, vertalers, journalisten en scenaristen voor een eerste advies naar SRA doorstuurt, weten niet alle auteurs ons te vinden als dat nodig is.

De drempel om juridische hulp in te schakelen kan soms hoog voelen. Het is niet niks om het als individuele auteur op te nemen tegen vaak grote partijen in een klein wereldje.

Auteurs voelen dat ze afhankelijk zijn van die partijen en hebben een naam hoog te houden. ‘Moeilijk doen’ is niet het soort zichtbaarheid waar je als freelancer op zit te wachten en het idee van een lange rechtsgang kan stress opleveren die je niet kunt gebruiken in een creatief proces. Maar van die underdoghouding wordt gretig gebruikgemaakt door partijen die zelf vrij snel naar juridische middelen grijpen en de financiën hebben om het lang uit te zingen.

Het loont echt de moeite om de SRA te benaderen en een conflict voor te leggen. SRA geeft gratis een eerste juridisch advies. Het komt geregeld voor dat de actie die hieruit voortvloeit al direct een bevredigend resultaat oplevert. Wanneer een zaak toch leidt tot een procedure, wordt een eigen bijdrage gevraagd van vijf procent van de advocaatkosten.

Hoe gaat dat in zijn werk? Een auteur legt zijn of haar casus voor aan het SRA-bestuur. Dat bestaat uit een team van schrijvers en juridisch experts, die zelf in het veld actief zijn en goed weten hoe de verhoudingen tussen auteur en opdrachtgever liggen. 

Ze bekijken iedere casus van alle kanten en toetsen hem zorgvuldig op juridische haalbaarheid. Na een eerste assessment valt dan het besluit om al dan niet juridisch advies van een advocaat in te winnen.

We maken vaak mee hoe grote, machtige partijen zich kleinzielig of onrechtvaardig opstellen tegenover kwetsbare auteurs, denkende dat die een juridisch gevecht toch wel uit de weg zullen gaan. Het kan daarbij gaan om grote bedragen, maar niet zelden lijken juist de kleinere bedragen het slechtste naar boven te brengen bij wederpartijen, in hun poging om een juridisch traject te ontmoedigen. Ze zijn er goed in het beeld van de individuele auteur tegenover een organisatie met diepe zakken op te roepen. Wij zetten daar dan een ander plaatje tegenover. Een eerste brief van een SRA-advocaat, die steun heeft van de Auteursbond met een organisatie als LIRA achter zich, geeft al een heel ander beeld.

Hoewel soms significante bedragen in het spel zijn, kijkt de SRA niet alleen naar het geldelijk belang. Dat belang wordt ook afgezet tegen de financiële situatie van de eiser. En ja, soms lijken de te maken kosten niet op te wegen tegen de eventuele baten, maar het kan ook een principiële zaak zijn, waar het onrecht wel erg groot is of waar een breder, publiek belang in het geding is. Een principiële uitspraak kan iets voor de hele sector betekenen; hoe groot of klein de financiële winst ook is.

Wat voor soort zaken behandelt de SRA? Uit privacyoverwegingen moet ik me beperken tot een algemene beschrijving, maar denk aan uitgevers die afspraken over honoraria of royalty’s niet nakomen, tv-producenten die rechtenvergoedingen betwisten bij beëindiging van een contract, het niet nakomen van contractuele verplichtingen, ongeautoriseerde heruitgaven, achterstallige betalingen, niet betaalde facturen en eenzijdige contractbeëindigingen.

Vaak hadden geschillen voorkomen kunnen worden als auteurs een juridische vertegenwoordiger hadden gehad, bijvoorbeeld een agent, advocaat of het Contractenbureau. Het is opmerkelijk hoe vaak auteurs slechte contracten of onduidelijke afspraken blijken te hebben gemaakt. Het loont echt om, vóór het aangaan van opdrachten of overeenkomsten, advies te vragen bij de beroepsorganisaties en professionele representatie te zoeken. Dat is nog steeds geen garantie voor een conflictloos schrijversbestaan, maar geeft een steviger basis voor cultureel ondernemerschap.

Mocht het toch zover komen dat u zich genoodzaakt voelt juridische actie te ondernemen, aarzel dan niet om u tot de SRA te wenden. Verreweg de meeste aangemelde zaken lopen voor de auteur goed af. Op de website van de Auteursbond vindt u de voorwaarden.