Battle of the Bonds

Het ontstaan van een scenario is vaak een spannend verhaal op zich, vol bizarre wendingen en conflicten. Naar aanleiding van de komst van No Time to die kijken we naar het bizarre juridische getouwtrek rond Thunderball.

In 1983 werden liefhebbers van James Bond-films binnen het tijdbestek van een paar maanden getrakteerd op maar liefst twee films over hun favoriete geheim agent. In juni verscheen Octopussy met voor de zesde keer Roger Moore als 007. In oktober speelde de twaalf jaar eerder afgezwaaide Sean Connery de hoofdrol in Never say never again, wat een remake bleek te zijn van Thunderball uit 1965. Wat was hier aan de hand?

Voor het antwoord moeten we terug naar eind jaren ’50, toen de eerste poging werd ondernomen om de populaire spionageromans te verfilmen. Hiervoor was auteur Ian Fleming een verbond aangegaan met de Ierse producer Kevin McClory. In plaats van een van de boeken te bewerken, verzonnen zij samen met scenarist Jack Whittingham een nieuw verhaal. Toen McClory er niet in slaagde om de financiering rond te krijgen, verloor Fleming geleidelijk zijn vertrouwen in het project en zegde de samenwerking op.

Maar Fleming was er de man niet naar om een goed idee onbenut te laten. Hij nam elementen uit het script over in zijn nieuwe roman Thunderball, waarin Bond het opneemt tegen een criminele organisatie, die de wereld gijzelt met gestolen kernwapens. McClory kreeg het manuscript onder ogen en spande meteen een proces aan tegen Fleming wegens plagiaat. De uitgebreide actiescènes onder water waren zijn inbreng geweest en ook was de sinistere internationale criminele organisatie Spectre een gezamenlijke vondst.

De zaak sleepte jaren voort en eindigde in een schikking: het colofon zou vermelden dat het boek was gebaseerd op een script van McClory, Whittingham en de auteur, en bovendien zou McClory de filmrechten behouden. Fleming stierf een maand na de uitspraak aan een hartaanval.

In tussenliggende jaren hadden twee andere producenten, Albert Broccoli en Harry Saltzman, hun zinnen gezet op James Bond en met meer succes. Aanvankelijk hoopten ze hun geplande serie films te starten met Thunderball. Om politiek te vermijden, wilden ze namelijk dat Spectre de terugkerende tegenstander van Bond zou worden in plaats van de Sovjet-Unie, zoals het geval was in de vroege boeken. Omdat dit door de rechtszaak met McClory onmogelijk bleek, begonnen ze hun serie met Dr. No en From Russia with Love. Overigens werden de schurken in deze films alsnog omgeschreven tot agenten van Spectre, tot chagrijn van McClory.

Na het enorme succes van de derde film Goldfinger was Bond een wereldwijd fenomeen. Toch had McClory nog altijd plannen om zijn filmrechten over Thunderball te benutten. Beducht voor een potentiële concurrent, besloten Broccoli en Salzman een partnerschap met hem aan te gaan. Zo werd Thunderball de vierde Bond-film. Op de credits werd het script van Fleming, McClory en Whittingham vermeld als bronmateriaal. McClory werd genoemd als producent, hoewel hij weinig te maken had met de praktische uitvoering, en ontving een deel van de winst.

Een voorwaarde van deze constructie was dat McClory minstens tien jaar lang geen nieuwe verfilming van Thunderball zou maken. Daarmee leek te kous af te zijn. Als de Bond-franchise werd voortgezet, zou een film buiten dat officiële canon steeds onzinniger worden. Toch besloot McClory eind jaren ’70 met een nieuwe productiepartner een remake op poten te zetten. Voor een astronomisch bedrag slaagde hij er zelfs in Sean Connery te strikken voor de hoofdrol, nadat deze had gezworen nooit meer James Bond te spelen. De titel Never say never again leek een verwijzing naar diens terugkeer, maar ook misschien een sneer naar zijn voormalig partners en concurrent.

Zo kwam het dus dat binnen een paar maanden twee 007-avonturen elkaar bestreden aan de box-office. De Battle of the Bonds werd gewonnen door Octupussy met een opbrengst van $187 miljoen wereldwijd, maar met $160 miljoen voor Never say never again hoefde McClory ook niet te klagen na een kwart eeuw pijn, moeite en touwtrekken.

En de films zelf? Thunderball noch Never say never again zal worden geschaard onder de betere Bond-films, hoewel moet worden gezegd dat in beide films Connery misschien wel het best in zijn vel zit in de hoofdrol. En James Bond wint altijd.

Wat zoek je?